Hatırlama Egzersizi

İspanya’nın Sevilla kentinde, Nervion mahallesinde bulunan proje alanının, geçmiş dönemlere ait çeşitli plan ve fotoğraflardan da görülebilen güçlü bir endüstriyel kimliği var. Buğday ekilip biçilen geniş arazileriyle şehrin tedarik merkezi olan alanda daha önce tarım aletlerinin depolanması için inşa edilmiş yapı, 1830’da yapılan müdahalenin ardından traktör ardiyesi olarak kullanılmaya başlanmış. 20. yüzyılın ilk yıllarında, alan endüstriyel bir kimlik kazanmaya ve bira üretilen Cruz del Campo gibi fabrikalar ortaya çıkmaya başlamış. Yapının, çevre yapılardan ayrı durmaya devam etse de, işlev değiştirip boya fabrikası olarak kullanılmaya başlanması da bu zamana denk düşüyor.

1950’lere gelindiğinde ise alan için bir konut projesi geliştirilmiş. Boya fabrikasının her iki tarafına konut yapıları inşa edilmiş, hatta bir kat da fabrikanın üstüne eklenmiş. Bu andan itibaren endüstriyel yapılar birer birer kaybolmaya başlamış; geride alanın ne işlevi ne de hafızası kalmış.

Varoluşu boyunca pek çok değişiklik geçiren yapının tüm dönüşüm süreçleri var olana yeni unsurlar eklemek biçiminde olmuş: Bütün katmanları üst üste bindirerek mekanı büken, ayıran ve kısıtlayan müdahaleler. Serrano+Baquero’nun gerçekleştirdiği proje ise, geçtiğimiz yüzyılın başlarında inşa edilmiş yapının ilk halinin metal ve tuğla strüktürünü açığa çıkaran, üst üste binmiş eklentileri atan ve mekanın doğasını ele alan bir süreçle, öncülü endüstriyel mekanı restore etmeyi, ardından da yeni işlevi için işgal etmeyi içeriyor.

Projenin ilk aşaması, yapının özgün öğelerini iyileştirmeyi kapsıyor: Tuğla sütunlar, tuğla taşıyıcı duvarlar, çelik kolon ve kirişler, metal kafesler, betonarme kiriş, tuğla asmolen döşeme, işlenmiş tuğla tonozlar… Geçmişe, yapının ve diğer bir ölçekle mahallenin geçirdiği dönüşümlere ışık tutmak için. Bu amaçla kafesin altındaki çatı kaldırılarak iç mekana ve ardışık alçı panel, sıva, boya, ayna ve seramik katmanlarına doğal ışığı yeniden vermek amaçlanmış. Işığa kavuşan bu öğeler renksiz toz koruyucu ile kaplanmış.

Fabrikanın özgün tuğla cephesinin ortaya çıkarılması sırasında, geçmişte traktör girişi olarak kullanılan boşluk da ortaya çıkmış. Cephede metal lentolar ya da çeşitli tuğla çözümleri gibi binanın ömrü boyunca muzdarip olduğu müdahalelerin izleri de gözlenebiliyor. Özgün ve dönüştürülmüş tuğla duvar, tüm kusurları ve değişiklikleriyle geri kazandırılmış.

Patlatılmış aksonometrik perspektif

Yenileme öncesi cephe - yenileme sonrası cephe

Vaziyet Planı

Plan

Özgün yapı ortaya çıkarıldığında ikinci aşama, onu yeni bir işlevle işgal etmek olmuş: kimi geçici kimi kalıcı farklı ürünlere sahip bir çizgi roman dükkanı. Bu süreç, mekanı bir mağaza olarak kullanabilmek için yapılması gerekenlerden oluşuyor. İşgal, geçici mobilyalar ve hareketli öğeler ile gerçekleştirilmiş. Bu yeni mekan konvansiyonel bir dükkandan ziyade bir müzeye göz kırpıyor. Birkaç yıl öncesine kadar yolun karşısında olan Cruz del Campo fabrikasına ve tanklarına hayali bir yakınlıkta çalıştıkları düşüncesiyle, farklı konumlarda birer vitrin gibi çalışan silindir cam tankları kalıcı sergi yapma fikrini uygun bulmuş tasarımcılar: Mekanı keşfeden insan hareketinin ürünler ve ışıkla etkileşiminin, yansıma ve şeffaflık aracılığıyla kurulduğu bir vitrinler kurgusu.

Geçici sergiyi ise çizgi roman dükkanının ürünleri oluşturuyor. Yeni çıkanlar ya da sezonlara göre değişecek olanlar tabla ve hareketli yüzeylerle, projenin geneline sirayet etmiş endüstriyel mantığın izinde yerleştirilmiş. Raflarındaki kitapların da sabit olmadığı hareketli mobilyalar kapanabiliyor, mağaza sahibinin arzusuna göre yerleri değiştirilebiliyor. Yani yılın hangi zamanında ziyaret edildiğine göre, dükkan kendini başka kurgularla sunuyor. İyileştirilen mekanı işgal etme eyleminin esasını da bu oluşturuyor: yeni kullanımların rahatlıkla tersine çevrilmesi. Çizgi roman dükkanı yok olduğunda geride kalan, ortaya çıkarılmış bir endüstriyel yapı olacak.

Yapıdaki hakim yapım tekniği, pişmiş toprak esaslı malzemelerden oluşuyor. Bu da hangi tuğlanın, nasıl bir bağlayıcıyla kullanıldığına, renk ve yerleştirmelere göre dönüşümleri keşfetmeyi mümkün kılmış. Bu keşif sürecinin nihayetinde tarım, endüstri ve konut olarak değişmiş her bir işlev için yerel ve geleneksel inşaat teknikleri olduğu da görülmüş. Bu dönüşümleri görmek sadece yapıyla değil, mahalleyle ilgili de ipuçları veriyor tasarımcılarına göre. Örneğin 1961’de alanı vuran sel gibi tekil olayların izleri yapıda görülüyor; proje süresince ortaya çıkarılmış süpürgeliğin yüksekliği, sel sırasındaki sokak fotoğraflarında görülen su yüksekliğiyle örtüşüyor.

Tasarımcılarına göre, ismini Endüstriyel Bir Geçmişin Yankıları koydukları projenin katkısı ne kadar eklediğiyle değil, neyi ortaya çıkardığıyla ilgili.