Yerinde ve Yerlisiyle Kent Hakkı

Yaklaşık otuz yıldır, soylulaştırma ve yerinden etme süreçlerine karşı, kent içinde varlıklarını sürdürmeye çalışan mahalle; imkansızlıklarının farkı ve barınma haklarının bilinciyle, yıllar içerisinde "imece" usulüyle oluşturduğu yaşam çevrelerinin, yerlerinden edilmeden, fiziksel, mekansal, sosyal boyutlarıyla iyileştirilmesi sürecini gündeme getiren, tartışmaya açan yarışmanın da ana aktörü konumundalar.

Yarışmanın ortaya çıkış sürecini, Küçük Armutlu mahallesi halkıyla Mimar Meclisi'nin tanışması başlatmış. Halk Meclisi, Halkın Mühendis Mimarları, Halkın Hukuk Bürosu, TAYAD gibi önemli aktörlerin de dahil olduğu süreçte; ODTÜ Mimarlık Fakültesi, İstanbul Mimarlar Odası Büyükkent Şubesi ve İzmir Mimarlık Merkezi'nde üç ayrı ön kolokyum da yapıldı.

Bilinen, alışılmış yarışma sisteminin aksine Küçük Armutlu Yerinde ve Yerlisiyle İyileştirme Ulusal Mimari Fikir Projesi Yarışması, bir kolokyumla ödülleri dağıtılıp sona eren bir süreç değil. Yaşadığımız kent içerisinde olup bitenleri öğrenme gerekliliğini, mekan kurma, inşa etme ve en önemlisi bir yaşama çevresi oluşturma pratiğini bilmenin sadece profesyonellerin tekelinde olmadığını yeniden hatırlatıyor. Örgütlenerek, imece yöntemiyle bir yaşam alanı kurma becerisinin zaten var olduğunu ve bu pratiğin yerinde ve yerlisiyle iyileştirilebilir olduğunu düşünmek üzere herkesin katkısına açık olarak ortaya konmuş. Bu anlamda sonuç ürünleri üzerinden yürütülen bir söyleme sahip değil, ortak üretimin hangi yöntemlerle oluşturulabileceğinin ve üretim sürecinde farklı bileşenlerin potansiyellerinin nasıl ortaya çıkabileceğinin araştırması olarak görülüyor. Aktörlerinin öncesinde de çokça tartıştığı, mahallenin "neden mimarlığın en kuvvetli birlikteliği olan pazar ekonomisini beslemesiyle eleştirilen yarışma mekanizması içerisinde düşünüldüğü" sorusu kolokyumda da gündeme geldi. Belki de en çarpıcı gerçeklerden biri; mahallenin kuvvetli bağlamının geleneksel bir mekanizmayı dönüştürebilecek güce sahip olmasıydı. Özellikle altı çizilen bir diğer nokta da bu yarışmanın sadece; mahallenin kurumlarla, üniversitelerle, meslek odalarıyla, meslek insanlarıyla karşılaşmasını sağlayacak, ileriyi düşünme çerçevesini çizmeye yardımı olacak bir araç olarak görülmesiydi. Şu ana dek amacının bir bölümünü gerçekleştirmiş görünüyor. Üniversite öğrencisi olan katılımcıların, yarışma tartışmasına verdikleri "mahalle bir yarışma açılarak duyurulmuş, bizlere görünür kılınmış olmasaydı, bizim bundan haberimiz bile olmayacaktı" desteği de bunun kanıtı. Her "yer görme"nin beş saate vardığı, sokakta çocuklarla oyun oynanan fotoğrafları görünce neden bu kadar kıymet verdiklerini de anlayabiliyorsunuz.

fotoğraflar: mimar meclisi

Benzer bir ağ içerisine yerleşmiş, kentsel dönüşüm senaryoları rantın aktörleri tarafından zevkle oluşturulan diğer pek çokları gibi Küçük Armutlu ya da resmi adıyla F.S.M. mahallesi, kent içinde mekan üretim pratikleri ya da mahalle kullanıcılarının birlikte yaşam bilgileriyle değil; "yasal olmayan" bir yer yaftasıyla teröristlerin durmaksızın eylem yaptığı izlenimi verilmiş bir mahalle imgesiyle, polis baskınlarıyla tanınırlığı artanlardan. Oysa memleketin "öte" tarafında bile ne olup bittiğini tam bilemezken İstanbul'un ortasında, birlikte yaşamayı birlikte öğrenen ve bu pratiklerini hala sürdürenleri konuşmak mümkün. Mimar Meclisi'nden Senem Doyduk'un sözleriyle; "Katılan öğrenciler buradan 'mahallemiz' diye bahsediyorlar. Hiç değilse bir gün dozerler bu mahallenin kapısına dayandığında, orası öyle bir yer değil diyen birileri olacak."

Yarışmaya olan katılımın, diğer yarışmalara göre azlığıysa başka bir soru işareti oluşturuyor; mimarlık camiasının yarışmacı yüzlerinin dikkati Küçük Armutlu'ya pek yönelmemiş gözüküyor. Öte yandan, mahalle kendisini bir kenara atmayacak gibi görünen, üniversite ve öğrenci katılımıyla, süreci birlikte devam ettirme çabasıyla, bunun daha başlangıç olduğu düşüncesinde olan yeni destekçilere de sahip olmuş.

Birlikte düşünmek, birlikte üretmek ve birlikte yaşayabilmek için diğerleri gibi Küçük Armutlu da "yerinde ve yerlisiyle" direnmeye devam ediyor. Kent hakkının altını çizip düşünür isimlerini doğru telaffuzla ve çokça dile getirip dururken; şehrin göbeğine on dakika uzaklıktaki Küçük Armutlu'yu es geçip geçmemek de meslek sahiplerinin vicdanlarına kalıyor.

Ayrıntılı bilgi ve konuyu takip etmek için: http://www.kucukarmutluyarisma.com/