Ortak Hedefler

Kırsal alanda farklı disiplinler ve yerel sakinlerin katılımıyla üretilen prototip yapılardan oluşan proje, sağlık ve hijyen koşullarının iyileştirmesinde mimarinin rolünü malzeme, yapı bilgisi ve kullanıma uygunluk bağlamlarında araştırıyor.

Sahra Altı Afrika’nın nüfusu 1,2 milyar ve önümüzdeki yüzyılın sonunda dört katına çıkması bekleniyor. Artan nüfus için barınma olanakları üretme zorunluluğuyla, bu belirgin ihtiyaca karşılık vermek için mevcut konut alanları üzerinde pek çok araştırma yürütülüyor zira bölgenin esas sorunu bulaşıcı hastalıklar ve çoğuna ev ve çevresinde yakalanılıyor. Örneğin, bu hastalıkların en yaygını olan sıtma, %80-90 oranında gece ve iç mekanda taşınıyor. Tanzanya’nın Tanga bölgesindeki Magoda kırsalında yürütülen Magoda Projesi’nin konutlara odaklanmasının sebebi de bu çünkü hem nüfus hem de sağlık üzerine yapılan araştırmalar, konut koşullarının ciddi bir risk faktörü olduğunu gösteriyor. Bu sebeple, yerel sakinlerin sağlık koşullarının, zamanlarının çoğunu geçirdikleri evlerinde geliştirilmesine yoğun talep var. Dolayısıyla hastalığın yayılmasını azaltmak, en aza indirmek, gelecekte dört katına çıkacak nüfusun barınacağı konutların tasarımında dikkat edilmesi gereken hususlardan biri.

Magoda kırsalında altı adet konut prototipini içeren Magoda Projesi’nin çok çeşitli işbirlikçiler tarafından sürdürülen araştırma çalışmalarında, sineklerin ev mekanına girişlerini engellemek ve iç mekanın iklim koşullarını iyileştirmek için Güneydoğu Asya mimarisinde başarıyla çalışan yapısal öğeler incelenmiş. Amaç Afrika kırsalındaki konut tasarımını sürdürülebilir hale getirmek, sinek yoğunluğunu azaltmak ve iç mekan iklimini düzenlemek üzere incelenen unsurları bu bölgeye uyumlu hale getirmek. Yani Afrika kırsalında salgın hastalıkları en aza indirmek için yeni ve gelişmiş konut çeşitlerini, çalışan geleneksel unsurlarla üretmek.

Gölge ağı kaplamalı, tek katlı konut prototipi
Öğrenci ve öğretmenlerin kullanması için tasarlanmış, gölge ağı ve bambu kullanılan yapı
Gölge ağı kaplamalı, iki katlı konut prototipi
Bambu kaplamalı, tek katlı konut prototipi
Bambu kaplamalı, iki katlı konut prototipi
Temiz su temini
Yemek pişirme alanı
Gölge ağı kaplamalı konutta özel yatak odası alanı

Bu kırsal alanda düşük maliyetli, genellikle çamur ve tuğla duvarlı, az pencereli evler yaygın. Hava akımı asgari düzeyde ve yemek pişirme alanı, temiz su temini ve sıhhi tesisat gibi temel gereklilikler ya yok ya da oldukça ilkel. Çalışmalar sırasında bölge sakinlerinin konutlarındaki şikayetleri de araştırılmış. Hastalık taşıyan sineklerden korumak için bir alternatif olan ilaçlı cibinlikler örneğin, aşırı sıcaklar sebebiyle oldukça konforsuz bulunuyor.

Tipik Afrika evini mimari müdahaleler ile geliştirmek sağlık, hijyen, konfor ve en önemlisi hastalıklardan korunma gibi ev yaşantısına dair iyileştirme amacı için etkili bir yöntem araştırmayı yürütenlere göre. Bu bağlamda üretilen altı konut yapısı, hava akımını en iyi şekilde kullanan Asya’ya özgü mimari unsurlar ile yerelde aşina olunan geleneksel Afrika yapılarını bir araya getiriyor. Yerel bilgiye haiz sakinler, mühendisler, işçiler, doktor ve sosyologlarla işbirliği içinde geçen süreçle ortaya çıkarılan tasarımlar, yerel iklimin özenli araştırma ve gözlemleri doğrultusunda ve iç mekan konforunu yükseltmek amacıyla gerçekleştirilmiş.

Ingvartesen Arkitekter tarafından, halkın ileri gelenleriyle toplantılar yapıldıktan sonra tasarlanan prototiplerin plan ve inşaat çalışmaları bütün köy halkıyla tartışılmış. Bu tartışmalar, sosyal bilimler araştırma ekibi liderliğinde gerçekleştirilmiş. Bu aşamada herhangi bir maddi beklenti olmadan, adil ve şeffaf bir kura yöntemiyle yeni prototip evlerin sakinleri belirlenmiş. Katılımcıların sayısı kadar olan kura kağıtlarının altısına işaret konulmuş; bu tür bir kura hem sakinlerce hem de proje yürütücüleri tarafından politik sebeplerle de makul görülmüş. Sonuçta kazananlardan, mevcut evlerinin yakınına inşa edilecek yeni evlerinin yapımı sırasında da yardımcı olmaları istenmiş.

İnşa edilen yapılar tek ve çift katlı olmalarına; ahşap, bambu ya da gölge ağı kullanımına göre çeşitleniyor. Yarı açık mutfaklar, su hasadı tankları ile sıhhi tesisata sahipler ve cephe kaplamasına göre üç farklı gözlem grubuna ayrılıyorlar. Birinci grupta Asya’da sık görülen bir malzeme olan işlem görmemiş bambu; ikinci grupta gölge ağı ile pencere ve saçaklarda böceklere karşı ağ; üçüncü grupta ise geleneksel cephe malzemesi olan servi kerestesi kullanılmış. Her bir grupta dört farklı konut tipi araştırılmış: Tek katlı prototip ev, iki katlı prototip ev, modifiye edilmiş ev ve değişimin etkisini anlamak adına sabit tutulan, herhangi bir değişiklik yapılmamış referans ev.

Modifiye edilmiş evlerde, akıtan çatılar gibi yapısal problemler giderilmiş, pencerelere ağ gerilmiş, açık saçaklar tuğla ve alçıyla kapatılmış, çimento zeminler inşa ya da tamir edilmiş, yağmur olukları ve su tankı eklenmiş. Çapraz havalandırmayı sağlamak adına da yatak odalarına tek bir pencere açıklığı eklenmiş.

Vaziyet Planı
Öğretmen evi cephesi
Öğretmen evi cephesi
Bambu kaplamalı, iki katlı konut prototipi cephe ve planı
Bambu kaplamalı, tek katlı konut prototipi cephe ve planı

Konut prototiplerinden ayrılan iki farklı yapı da inşa edilmiş bu süreçte. Biri Tayland’ın kuzeydoğusunda bulunan Tak bölgesinden bir marangozca inşa edilmiş Thai-Karen bambu kulübe, diğeri ise iki katlı ve okulun yanına inşa edilmiş, öğrenci ve öğretmenlerin kullanımı için yapılmış, bambu ve gölge ağı malzemelerinin kullandığı yapı. Bu yapılar da dördüncü grubu oluşturuyor.

Projenin esas ilkeleri şöyle sıralanıyor mimarlar tarafından:

  • Kırsal Afrika evlerinde sağlık ve konforu en iyi şekilde kullanacak şekilde tasarımı geliştirmek
  • Sekiz kırsal konuttan oluşan bir ortaklık kurarak tasarımın uygulanabilirliğini ve kabul edilebilirliğini araştırmak
  • Suyun temin edilebildiği, sıhhi tesisatı ve yemek pişirme imkanı olan, yerelde kabul edilebilir strüktürler geliştirebilmek
  • Farklı konut tasarımları, modifikasyonlar ve yapı malzemelerinden gelen verilerle iç mekan iklimindeki değişimleri değerlendirebilmek
  • Haşere perdesinin verimliliğini ölçebilmek
  • Farklı yerel malzemeler kullanılmış konutların tasarım ve modifikasyonlarına maddi değer biçebilmek
  • Yerel topluluk liderleriyle ve diğer önemli paydaşlarla kuvvetli iletişim kurup, geribildirim ve ilerleme bağlamında yeni tasarımların işe yararlılığını geliştirmek

Sakinler taşındıktan sonra, 6-8 ay boyunca yeni evleri değerlendirmeye tabi tutulmuş; 15 detaylı görüşme ve beş odak grup tartışması yürütülmüş. Görüşmelerden elde edilen oldukça ilginç bilgiler var. Örneğin iki katlı evlerin üretim talep ve bilgisinin olmadığı bölgede bu evler, üst katların mahremiyeti ve güvenli oluşu sebebiyle tek katlı olanlara tercih edilmiş. Her ikisi de yeni bir malzeme olarak kullanılan gölge ağı ve bambunun ise farklı sonuçları var: Cephede kullanılan gölge ağı, sineklere karşı koruyuculuğuyla desteklenirken bambu sakinlerin çok da sevmediği bir malzeme olarak kalmış. Bunun sebepleri arasında malzemenin böceklere karşı koruyucu olmaması en üst sırada yer alıyor, Thai-Karen yapısının birkaç kez böcek istilasına uğraması da bunun gerekçelerinden. Sonraki çalışmalarda, bambunun bir yapı malzemesi olarak kullanılmadan önce hangi böceklerin nasıl istila ettiği ve bambunun bunlara karşı nasıl korunacağı çalışmalarının yapılması gerekliliği de araştırma notu olarak düşülüyor.

Sağlık koşullarını iyileştirme odaklı tıbbi araştırma enstitüleri, sosyal bilimler ve insani gelişim enstitülerinden araştırmacılar ve mimarların araştırma ve değerlendirme sürecinde ve raporların üretiminde de bir arada çalıştığı projede; süreç, yapısal nitelikler ve geribildirimlerin gelecek çalışmalara katkı koyabilmesi de hedefleniyor.

Etiketler: