Pazar ve Çok İşlevlilik

Sultangazi Belediyesi İstanbul’un Avrupa yakasında kentsel dönüşüm kapsamında gelişmekte olan bir bölge. Belediyeye ait olan ve yoğun konut dokusuyla çevrili olan proje alanı, ciddi bir eğim üzerinde konumlanıyor. Çevresine yapacağı etki ve getireceği yeni işlevi nedeniyle bulunduğu alanda kritik bir rol oynayan projede; pazar yeri olarak da düzenlenebilecek bir otopark alanı ve bu alanla entegre olması beklenen yaklaşık 1000 m2’lik sosyal - idari bir bina oluşturulması öngörüldü.

Pazar kültürü Türkiye’nin hemen hemen her yerleşim yerinde karşımıza çıkar. Haftanın belirli bir günü belirli bir semtte açılan pazarlar, devam eden günlerde başka semtlerde açılır ve kentin farklı bölgelerine farklı zamanlarda hizmet verirler. Pazarlar genelde sokaklarda veya meydan gibi kamusal alanlarda kurulmalarına rağmen özellikle büyük şehirlerde trafik işleyişini bozmamak için özel olarak ayrılmış pazar alanlarında kurulurlar. Pazarların kurulmadığı zamanlarda da belediyeler bu alanları otopark olarak işleterek bu alanın kullanımını sürekli hale getirerek bu şekilde bölgede bulunan otopark sorununa bir çözüm bulur.

Pazar alışverişinin kesintisiz bir güzergah üzerinde zorlanmadan yapılması gerektiğinden projenin kaldırımla doğrudan ilişki kurması önemli bir nokta. Yaklaşık olarak 7500 m2 büyüklüğünde olan proje arazisindeki 13 metrelik kot farkı bir avantaj olarak görülerek yapı, her katta zeminle doğrudan ilişki kuracak şekilde kurgulandı.

Tasarımda temel prensip erişilebilirliği maksimuma çıkarmak ve sokakla aktif bir ilişki kuran mekanlar yaratmak oldu. Programın yoğunluğu aslen zeminden yükselen bir yapıyı işaret ediyor, lakin bir pazar alanı için bu negatif bir etki yaratıyor. Diğer yandan da otopark olarak kullanılacak zaman diliminde ise güvenlik ön plana çıkıyor. Bu kriterlere göre hem sokakla doğrudan bağlantı kurabilecek, hem de güvenlik problemini ortadan kaldıracak şekilde girişler düzenlendi. Aynı zamanda yapı içerisindeki araç rampaları pazardaki insanların da katlar arasında konforlu bir şekilde hareket edebilmeleri için %8’lik bir eğimle tasarlandı.

Yeni pazar alanında yoğun bir kullanım öngörülüyor. Bu ise büyük toplulukların ihtiyaçlarını rahat bir şekilde karşılayan mekanların tasarlanması anlamına geliyor. Bu yüzden normal katlarda kat yükseklikleri 5,2 metre olarak tasarlandı, bununla hem pazacıların hem de kullanıcıların konfor ortamı sağlandı. Bodrumda konumlanan kurban kesim alanı ve pazar araçlarının park alanı için daha büyük bir hacim yaratmak amacıyla bu alanın kat yüksekliği 5.7 metre olarak belirlendi.

Yapının konumlandığı çevrenin aşırı yoğun bir bölge olması ve çok kısa bir sürede kalitesiz bir şekilde oluşması sosyal donatı yoksunluğuna yol açmış. Mahalle halkının yakın çevrede sağlık, eğitim ve rahatlama gibi ihtiyaçlarını karşılayamaması bu çevreyi yalnızca konaklama olarak kullanılan bir yere dönüştürüyor. Ayrıca mahalle de bu sebeplerden ötürü değersizleşerek içinde yaşayanları mağdur durumda bırakıyor. Tasarım bu durumu tam tersine çevirmek için alana sürekli olarak hizmet edebilen sosyal donatı alanlarını içerecek bir şekilde kurgulandı. Diğer yandan deprem faktörünü göz önüne almadan yapılan yapılar bölgede bir endişe konusu olmuş ve yapının bir afet anında mahalle için bir toplanma alanı olarak da kullanılması istenmiş. Bundan dolayı yapının hem mahalleye hizmet verecek işlek bir alan olarak kullanılması, hem de kendi kendine yetebilecek mekansal özelliklere ve işlevlere sahip olması amaçlandı. Yaklaşık 1000 metrekare alana yayılan eğitim, sağlık, idari birimler ve servis alanlarından oluşan servis alanları, yapının üç ve dördüncü katlarında konumlanıyor.

Tüm bunların yanı sıra, plansız yapılaşma sebebiyle yakın çevre boşluksuz bir şekilde yapılanmış ve mahalle halkı yeşil alanlardan yoksun kalmış. Buna bir çözüm oluşturmak amacıyla yapı teraslanarak yükselecek şekilde tasarlandı ve en üst katta kafe, yeşil alanlar ve seyir terası oluşturularak çevrede yaşayanların rahatlayayıp sosyalleşebileceği bir kullanım alanı yaratıldı. Mahalle ölçeğinde bakıldığında yapılaşacak alanın büyüklüğünün bir yapı adası büyüklüğünde olduğu görülüyor. Çekme sınırlarına yaslanarak yükselen bir yapının mahalle için kasvetli bir ortam yaratacağı düşünüldüğünden tasarım kararı yapının daha narin olması gerektiğini savunuyor. Bu sayede yapı yükseldikçe kat sınırları içeriye doğru çekilerek bodrumdan en üst kata kadar doğal ışık ve doğal havalandırmadan yararlanabilen, etrafındaki konut alanına gerektiği ölçüde yaklaşan bir kamusal alan elde edildi.