“Yabancı” Tasarımcı ile İnşaatçıyı ve Sanayiciyi Buluşturma Sanatı*

AVŞAR GÜRPINAR

QUASAR, MARCEL WANDERS, 2015
“Quasar İstanbul'un sosyal alanlarını ve Quasar Residences kulesini ‘kişiye özel' yorumlarla tasarlayan Marcel Wanders; İstanbul'dan ilham alarak geçmişi, bugünü ve geleceği buluşturduğu heykeli ile Doğu ve Batı’nın kadim buluşma noktası İstanbul’a da ikonik bir eser armağan edecek.”

“The Quasar Residences, doğu ve batının dinamik kaynaşmasının zirvesinde yer alan bir şehirde hem tasarım hem de tarihle açıklanan bir yapıya sahip. Rezidanslar, Mecidiyeköy’de yer alan ve Türkiye’nin en göze çarpan binalarından, Fransız mimar Robert Mallet Stevens imzalı tarihi Likör Fabrikası’nın alanı üstüne inşa ediliyor. Fabrika, projeye dahil edildiği gibi; ülkenin tarihi mimari kültürüne uygun biçimde eşsiz, beyaz ve modern bir sanat merkezine dönüştürülerek restore ediliyor. Mimari alanın öncülerine yapılan bu saygı duruşu niteliğindeki hareketi son derece güçlü, son derece önemli buluyorum.2

Marcel Wanders'in geçmişi, bugünü ve geleceği buluşturduğu heykel
Torun Center ya da Quasar Residences, İstanbul

Geçmiş, benim yaptığım her işte, her tasarımımda kendine bir yer bulur. Bu restorasyon çalışması ise bana doğu ile batının ayrıldıkları ve birleştikleri noktalar konusunda ciddi bir bilgi verip, tasarım sürecini zengin ve ilgi çekici kıldı.”3 (Ekoyapı, 2014)

YOO BY STARCK, PHILLIPPE STARCK, 2016
“Starck imzalı benzersiz bir iç dekorasyon ile bezenmiş çarpıcı bir manzaraya sahip aydınlık ve modern mimari sayesinde, farklı bir yaşamın hayalini kurmanıza artık gerek kalmayacak. Hayat dolu bir şehir merkezinde olmasını isteyebileceğiniz her türlü lüks imkanını, şehrin tam ortasında fakat keşmekeşinden uzakta bir cennette bulabileceksiniz. Dilerseniz havuz kenarında uzanabilir ve ışıl ışıl parlayan güneşin altında oynayan çocuklarınızı izleyebilir, dilerseniz de club house'da sevdiklerinizle birlikte iyi vakit geçirebilir veya size özel SPA'da günün yorgunluğunu atabilirsiniz.” (Yooistanbul, 2016)

“İnsanların Beyinlerinin Kapısını Aralamayı Seviyorum.
Philippe Starck, dünyanın yaşayan en saygın tasarımcılarından biridir. Bu işi yaparak geçirdiği 40 yılda; endüstriyel tasarımlardan prestijli otellere ve rezidanslara, mobilyalardan otomobil prototiplerine, marinalardan yatlara, restoranlardan Elysee Sarayı’na kadar bambaşka alanları, kendine özgü yaratıcı dokunuşlarıyla donatmıştır. Starck’ın dizayn anlayışı hayatın kendi içinden beslenmektedir. Philippe Starck, yoo markası altında, inspired by Philippe Starck imzasıyla dünya çapında 20’den fazla projeyi başarıyla tamamlamıştır.”4

KAYRA, KARIM RASHID, 2015
“Dünyaca ünlü tasarımcı Karim Rashid, asma yaprağı ve geleneksel cam işçiliğinden esinlenerek Kayra için kadeh ve şarap kovası tasarladı. Rashid, ‘Anadolu’nun bereketli topraklarında tutkuyla üretilen bu şarabın kadehteki dansını yansıtmaya çalıştım’ diyor.
Karim Raşit cam eşya konusunda bir uzman. Yalın ama bir o kadar da özgün çizimleriyle fark yaratan sanatçı bugüne dek 3000’nin üzerinde obje tasarlamış.

Estetik ve fonksiyonelliği bir potada eriten Karim Rashid’in tasarımları, New York Modern Sanat Müzesi, San Francisco Modern Sanat Müzesi ve Paris Centre Georges Pompidou gibi büyük müzelerde de sergileniyor.5 

Karim Rashid’in Kayra kadehleri ve şarap kovası eskizleri

Karim Rashid felsefesini ‘Çok karmaşık bir dünyada yaşadığımızın farkındayım ve bu gezegendeyken elimden geldiğince estetik katkıda bulunmaya herkesin erişebildiği ürünler yaratmaya çalışıyorum’6 diyerek özetliyor.” (Akgün, 2015)

ARÇELİK LEISURE, PATRICIA URQUIOLA, 2014
“Arçelik için özgün, kendinden emin çizgilere sahip yeni bir ankastre serisi yaratmaktı amacım. Prestij dolu, mutfağı gerçek bir yaşam alanına dönüştüren Leisure Serisi ile mutfağınızın, zaman geçirdiğiniz en güzel yerlerden biri olacağını düşünüyorum.”

Patricia Urquiola tasarımı Leisure serisi

“Farklı tasarımlarıyla blok ya da kombine, siyah döküm ya da inoks renk seçenekleri sunan ankastre ocak; üstün teknolojik özellikleriyle mutfağınıza mükemmel uyum sağlıyor.7 İç ve dış alevleri ayrı ayrı kontrol edilebilen özel tasarıma sahip hassas yanıcıları sayesinde, çikolata eritmekten yüksek güçte woklu pişirme yapmaya kadar geniş alternatifler sunuyor.8 Sönmeye karşı gaz emniyeti sistemi bulunan seride; 30 cm, 60 cm, 75 cm ve 90 cm genişliğinde blok tasarıma sahip ocaklar bulunuyor.” (Arçelik, 2014)

ARZUM OKKA, İSPANYOL TASARIMCI, 2014
“Arzum Elektrikli Ev Aletleri, Türk kahvesini Arzum Okka ile sunacak. İspanyol bir tasarımcının elinden çıkan ve 2 milyon doların üzerinde yatırım yapılan Okka için 4 yıl çalışıldı.9 Çin’de üretilen Okka’nın ihracatına başlanırken iç piyasada da seneye 100 adet satış hedefi kondu.

Okka, suyu otomatik olarak su haznesinden pişirme haznesine aktarırken kahveyi pişirip doğrudan fincanlara servis ediyor. Kendi kendini temizleyerek pratik bir kullanım sağlıyor. Fiyatı 449 TL olan Okka, aynı anda 2 fincan pişirebiliyor, köpük dağılımını eşit yapıyor. 1 dakikalık hızlı, 4,5 dakikalık közde pişirme seçenekleri var. Duble kahve de yapıyor.”(Vatan, 2014)

“Arzum Okka modern teknoloji ile geleneksel kahve tarzını tasarımında birleştiriyor. Arzum Okka zengin ve köpüklü Türk kahvesini demliyor ve doğrudan fincana döküyor. Bunun için istenen miktarda, çekilmiş kahvenin ve şekerin demlenme kompartımanına konulması ve üç fincan büyüklüğünden birinin seçilmesi gerekiyor. Arzum Okka suyu su tankından demlenme kompartımanına alıyor, kahveyi yavaşça demliyor ve fincanlara dolduruyor. Kullanıcı istediğinde kendi kendini temizleme işlevini harekete geçirebilir.”10 (Red Dot ödülleri tanıtım metninden, 2014)

VITRA FREEDOM, ROSS LOVEGROVE, 2009
“Asimetrik, canlandırıcı, şaşırtıcı. Ross Lovegrove’un Freedom serisi heykel gibi akan kesintisiz formlar yaratarak konvansiyonlara meydan okuyor, malzemeleri birleştiriyor ve banyo dünyasında daha önce eşi benzeri görülmemiş bir bitiriş seviyesi sunuyor. İlettikleri yaşam-arttırıcı su kadar akışkan kontürler. Freedom gerçek anlamda özgürleştirici bir banyo deneyimi.” (Vitra, 2009)

“VitrA ve Ross Lovegrove iş birliğinden doğan Freedom serisi, geleneksel kurallara baş kaldırmak için hazır. Pürüzsüz ve heykelsi formlarla, alışılagelmiş banyo dünyasına bambaşka bir boyut kazandırıyor. Suyun akışkanlığından esinlenmiş yaşam dolu çizgilere sahip olan Freedom, banyo mekanlarına gerçek bir özgürlük deneyimi sunuyor. 21. yüzyılın modern ve organik tasarım diline sahip. Akışkan formlar ve asimetrik karakteristiği bu tasarımın özgün yanları. Freedom’ın her bir öğesi birbiriyle doğal olarak uyumlu. Bu uyum seriye hareket özgürlüğü ve doğal akış duygusu kazandırıyor.” (ETMK, 2010)

VITRA MOD, ROSS LOVEGROVE, 2008
“Ürünlerinin tasarımında, İngilizce modern (modern), modular (modüler) ve modest (mütevazı) kelimelerinden esinlenen MOD, endüstriyel tasarımın iç dekorasyona yansıyan modern çizgilerini taşıyor.11 

Modülerliğiyle kombin seçeneklerini zenginleştiren MOD; lake, mat alüminyum ve bambuyla yaratılan yalın ürünleriyle, banyo dekorasyonuna yepyeni bir bakış açısı getiriyor. Estetiğiyle göz kamaştıran MOD, çevreye duyarlı tasarım felsefesiyle daha az hammadde ve enerji kullanılarak üretiliyor, su tüketimini kontrol altına alıyor. 

Vitra MOD serisinden bir kombin

MOD’da kullanılan seramiği inceltmek ve ağırlığını azaltmak amacıyla üretim süreçleri üzerinde ayrıntılı bir çalışma yapan Ross Lovegrove, ‘Banyo ürünlerindeki tüm işlev, form ve materyallerle uyumlu bir seri yaratmaya çalıştık. Her mimari çözüme uygun esneklikte ürünler sunan MOD, dünyadaki tüm kültürlerle uyumlu bir zarafete ve sadeliğe12 sahip.’ dedi.” (Raf, 2017) 

VITRA İSTANBUL, ROSS LOVEGROVE, 2006
“Ross Lovegrove, doğadan ilham alan sofistike yaklaşımı13 ile İstanbul Serisi için yeni bir banyo yarattı.” (Vitra, 2006)

“Suyun akıcılığından ilham alan14 Ross Lovegrove, yeni tasarımlarıyla bu seriye farklı bir perspektif kazandırıyor. Akıcı ve heykelsi formların, ince çizgilerle bütünleştiği mükemmel kombinasyon, Lovegrove'un teknoloji ve malzemeyi kullanma yeteneği kadar, Vitra'nın üretim teknolojisindeki ustalığının da kanıtı. İstanbul serisinin doğal ve sofistike çizgisinin devamı E331 olan banyo mobilyaları, Infinit lavabo ve armatür seriyle mükemmel bir uyum yakalıyor. Tasarım, 3 alternatif lake renk seçeneği ile zarif bir havaya bürünüyor: Bordo, beyaz, zeytin yeşili.

Suyun akıcılığından ilham alan, Ross Lovegrove tasarımı İstanbul banyo serisi, Vitra
Ripple su şişesi, Ross Lovegrove, 2001, Ty Nant, Galler

Yirmi birinci yüzyılın tasarım dehaları arasında yer alan Ross Lovegrove, ‘Günlük arınma ritüeli son derece mahrem, kişiye özel bir deneyim. Vitra için tasarlarken, bu deneyimin mümkün olduğunca keyif verici olması için çaba gösteriyorum.’15 diyor.”

“Lovegrove'un16 imzasını taşıyan akıcı ve organik formlar, Artema teknolojisiyle buluşuyor ve bütünsel banyo anlayışıyla, seramik sağlık gereçleri ile uyumlu bir armatür ve aksesuar serisi yaratıyor.” (Vitra, 2017)

STEP HALI, KARIM RASHID, 200517
“Dahi tasarımcı Karim Rashid, İtalya’da gerçekleştirilen tasarım fuarında Step Halı için hazırladığı koleksiyonu tanıttı.”

“Sony, Prada, Yahoo ve Giorgio Armani'ye yaptığı tasarımlarla adını dünya pazarına duyuran ünlü tasarımcı Karim Rashid, Türkiye'den Step Halı ile yaptığı anlaşmayla, firma adına 100 halı tasarımını kapsayan özel bir koleksiyon hazırladı. Rashid, yeninin ve yeniliğin kendisi için çok önemli olduğunu kaydederek, Step için tasarladığı halıların, yeniliği yansıttığını18 söyledi. 

Karim Rashid’in 3K için tasarladığı halı

Rashid, 4 yıl önce bir Alman firması için tasarladığı 3 halının da bir başka firma aracılığıyla Türkiye'de satılmasıyla ilgili bir soru üzerine ‘Step ile özel bir anlaşma yaptım. Step dünyanın her yerinde bu halıları satacak. 100 halı tasarımı gerçekleştirdim. Diğer Alman firmasının da dünyanın her yerine halı satma hakları var. Niye bu kadar sorun oldu anlamadım. Alman firma için 3 tasarım, Step için 100 tasarım yaptım.’ dedi.”19 (Daşar, 2005)

NOTLAR
*Bu yazının gövde metninde bana ait olan tek kısım bu sekiz kelimelik başlık. Yazının geri kalanında sizinle sadece bu dipnotlarda birlikte olacağız. Dergi ve internet sitesinde dipnotlar yazının sonuna gelip son notlara dönüştüğünden dilerseniz bu derlemeyi baştan sona, yazarı aradan çıkartarak da okuyabilirsiniz.
2 Robert Mallet Stevens tasarımı Likör Fabrikası (1930), The Quasar Residences projesi kapsamında, koruma altında olmasına rağmen tamamen yıkılarak yeniden inşa edildi. Güngör Uras (2012) şöyle aktarıyor: Vefa Zat, İstanbul Ansiklopedisi’nde 1940’lı yıllarda fabrika bahçesinde likör yapımında kullanılan adaçayı, nane, kekik gibi tonik nebatlar ile gül yetiştirildiğini anlatır. Fabrikanın karşısındaki yolun başında bir Hamidiye suyu çeşmesi bulunduğundan söz eder.
Mecidiyeköy Tekel Likör Fabrikası, binası kadar ürünleri ile de meşhurdu. Uzmanların belirttiklerine göre bu fabrika dünyada doğrudan meyveden likör üreten tek fabrika idi. Diğer likör fabrikaları likörü meyve esansından üretir. 
Mecidiyeköy Likör Fabrikası’nın bir özelliği de araştırma geliştirme bölümü sayesinde dış piyasada ilgi gören farklı ürünler üretebilmesiydi. Kapanmadan önceki yıllarda Mecidiyeköy’de cin, kanyak, brandy, vermut, kınakına şarabı yanında, ahududu, kayısı, çilek, moka, acıbadem, limon, vişne, portakal, mandalina, turunçgil, bindallı, altın, kakao, beğendik, muz ve nane likörleri üretiliyordu.
3 Tekel Likör Fabrikası’nın arazisi üzerine kurulan ve 1964 yılında kullanıma açılan Ali Sami Yen Stadyumu The Quasar Residences projesi kapsamında yıkıldı. Üç kuleli projenin lansmanı İstanbul’un üç büyük futbol kulübü Galatasaray, Beşiktaş ve Fenerbahçe’ye referans verilerek ‘Üç Büyükler Ali Sami Yen’de buluşuyor’ sloganı ile yapıldı. Galatasaray’ın itirazı üzerine reklam yayından kaldırıldı (Bayhan, 2014).
4 Projenin designed by –tarafından tasarlanmış- değil inspired by –ilham alınmış- şeklinde lanse edildiğine dikkat çekmek isterim.
5 Estetik ve fonsiyonellik kavramlarını kendi aranızda tartışınız. Ardından önce sadece estetik, sonra sadece fonksiyonel, son olarak estetik ve fonksiyonlelliği bir potada eriten bardaklar tasarlayınız.
6 Firma tarafından bu zarif ve alışılageldik formlardan oldukça farklı kadehlerin sadece Beymen Brasserie, Fenix, Frankie, La Scarpetta, Papermoon, St Regis Spago, Sunset, Topaz ve Ulus 29 gibi lüks restoranlarda servise sunulacağı açıklandı.
7 Türkiye’deki konutlarda mutfak boyut ve konfigürasyonları üzerine bir araştırma yapınız. Ortalamalar üzerinden Türk mutfağına mükemmel uyum sağlayacak üstün teknolojik özelliklere sahip bir mutfak serisi tasarlayınız.
8 Soğan kavurmaktan mısır közlemeye kadar geniş alternatifler sunan bir ankastre ocak tasarlayınız.
9 Türkçe kaynaklarda bu gizemli İspanyol tasarımcının adına ulaşmanız biraz güç. Ürünün ödül kazandığı Red Dot yarışmasının sitesinden tasarımcısının Stimulo isminde bir tasarım ofisi olduğunu öğrenmek ve ürün ile ilgili çok daha fazla bilgiye sahip olmak mümkün.
10 Bahsi geçmişken söyleyeyim, 2017 yılı sonunda, Türkiye’de halen Bialetti Moka Express basitliğinde yahut Gaggia, Saeco, Rancilio kompleksliğinde bir Türk kahvesi cezvesi/makinası bulunmuyor.
11 Modern, modüler, mütevazı (MOD); maskülen, masrafsız, masum (MAS); muktedir, mukabil, mukavim (MUK) ve mükemmel, mükellef, mükerrer (MÜK) kelime setlerinden esinlenen üç ayrı banyo serisi tasarlayınız.
12 Dünyadaki tüm kültürlerin bir listesini çıkartınız. Ardından tümü ile uyumlu bir zarafet ve sadeliğe uygun şehir, konut, iç mekân ve eşya tasarlayınız.
13 Doğadan ilham alan sofistike tasarım yaklaşımı ne demektir –İpucu: Sydney Opera Evi? Başlık kırmızı, metin mavi renkte olacak şekilde yazıya dökünüz. Daha sonra bu yaklaşımı kendi aranızda tartışınız.
14 Suyun akıcılığından ilham alan plastik bir su şişesi tasarlayınız. Ama bir dakika, bu zaten Bay Lovegrove tarafından tasarlandı. Üzgünüm, lütfen başka bir nesne ile tekrar deneyiniz.
15 Günlük arınma ritüellerini insanın vücudunun üzerinde ve içerisinde oluşan –yahut daha önceden oraya yerleştirmiş olduğu- maddelerden arınmasıdır. Bu tanımdan hareketle günlük arınma ritüellerini listeleyiniz. Bu ritüelleri nasıl deneyimliyorsunuz? Hangilerinden ne kadar keyif alıyorsunuz? Banyo serinizin ritüelleriniz üzerindeki keyif verici etkisini Likert skalasında değerlendiriniz.
16 Ty Nant (PET) şişesinin dalgalı kırışıklıkları akan suyun hypnotize edici etkisini uyandırıyor, nefes kesici derecede orjinal, görselliği ile hayret verici ve baştan çıkarıcı derecede dokunsal (Ty Nant, 2017).
17 Bu halının son kopyasını bir e-ticaret sitesinden 4869 TL’ye almak mümkün. Step Halı’nın sitesinde ise Karim Rashid’e ilişkin herhangi bir bilgi bulunmuyor.
18 Yeniliği yansıtan bir halı tasarlayınız.
19 Karim Rashid’in kendisi için çok önemli olan yeniyi ve yeniliği birden fazla firma için yansıtmış olması Türkiye halı pazarında bir sorun teşkil etmiş görünüyor (Milliyet, 2005). Marka Fuarı için geldiği İstanbul’da Rashid’i rengarenklerine bağlayan Step Halı, bir süre sonra 3K Konsept firmasının Rashid’in bir Alman firması için tasarladığı halıları Türkiye’de satmaya başlamasından duyduğu rahatsızlık dolayısıyla harekete geçer. Aylar süren bir haber ve beyanat trafiğinin ardından sular durulur ancak konunun nasıl sonuçlandığını anlamak güçtür zira ne Rashid’e 100 halı tasarlatan Step Halı ne de onun tasarımlarını satan 3K Konsept’in şu anda kendisi ile herhangi bir bağı varmış gibi görünmüyor.

KAYNAKÇA

Etiketler:

İlgili İçerikler: