Başka Bir Atölye’den Gündelik Hayat Deneyimleri Sözlüğü

Çoğunlukla mimarlık disiplininden kişilerin bir araya gelmesiyle 2011'de çalışmalarına başlayan, 2015 yılında Kocaeli Üniversitesi Mimarlık Bölümü ile organik bağlarla çalışmalarını sürdüren Başka Bir Atölye (B1A), çeşitli disiplinlerden gelen insanlarla çalışmalar yaparak sınıf, mülkiyet, adalet, eşitlik, ekoloji, cinsiyet, türler, doğa, eğitim ve diğer tüm toplumsal bağlamları yer-mekan üzerinden tartışmaya açmaya gayret ediyor.

Son yaptığı açık çağrı ile kolektif olarak Gündelik Hayat Deneyimleri Sözlüğü oluşturmaya başlayan B1A, sözlüğün ilk derlemesini TÜYAP Sanat Fuarı'nda paylaşıma açtı.
Atölye, 3 ay süreyle güncellenmesi hedeflenen kolektif sivil sözlüğe katkı sunmak isteyenleri yaptığı çağrı ile davet ediyor.

Başka bir Atölye adına Gül Köksal ve Pelin Kaydan'ın hazırladığı tanıtım metninden:

“….Ama sözlerdir bütün kargaşa ve belanın kaynağı. Şimdilerde bizden sözlerin sadece bir tek şekilde, işaretler olarak işe yaradığını düşünmemiz isteniyor. Felsefecilerimiz, bazıları en azından, bir sözcüğün (cümlenin, önermenin) sadece bir tek anlamı olduğu, rasyonel zekâ tarafından korunabilecek bir olguya işaret ettiği, mantıksal olarak sağlam ve ideal olarak da nicelikselleştirilebilir olduğu zaman bir değeri olduğuna inandırmaya çalışıyorlar bizi…”
Ursula K. Le Guin , Karanlığın Sol Eli, Ayrıntı Yayınları, Nisan 2017, İstanbul, s.145.

“...Gündelik durumların keşfi, gündelik olan içinde, akılcılaştırıcı veya planlayıcı bir kuruma bağımlı olmayacak bir müdahale kapasitesini, bir değişim (yeniden örgütlenme) olanağını varsayar. Böyle bir praksis, gerek kavramsal çözümleme ile, gerekse "toplumsal-çözümlemesel" deneyimlerle oluşturulabilir...”
Henri Lefebvre, Modern Dünyada Gündelik Hayat, Metis Yayınları, Temmuz 2007, İstanbul, s.204.

Neden bir sözlük

Resmi TDK (Türk Dil Kurumu) Sözlüğü’nün ideolojik yönünün ağır bastığı, sivil sözlük Vikipedi’ye (Wikipedia) erişimin kısıtlandığı bir ülkede söz/cük üzerine düşünmek kaçınılmaz oluyor. Hayatın içinde biliyoruz ki sözcükler kullananları için de çoğu kez farklı anlamlar taşıyor. Yukarıda Ursula K. Le Guin’den yaptığımız alıntıda da geçtiği gibi, sözcükler anlamın ötesinde gündelik hayatımızı büyük ölçüde rasyonalize ediyor ve düşünce biçimimizi, deneyimlerimizi etkiliyor.
Bu farkındalıkla Başka Bir Atölye olarak, önce Kasım 2018’de düzenlenen “Deneyim” temalı TÜYAP Sanat Fuarı’nda, ardından Web ortamında paylaşmak üzere gündelik hayat deneyimlerimizle ilişkili sözcüklerden oluşan görsel bir sözlük oluşturduk.

Neden gündelik hayat deneyimleri sözlüğü

Gündelik hayat siyasal alandaki iktidar ilişkilerini her geçen gün yeniden üretir ve bunu bir ritim halinde sürdürür. Henri Lefebvre otuz yılı aşkın bir süre bunun üzerine düşünmüş ve “The Critique of Everyday Life” isimli üç ciltlik eser ile bu çalışmalarını yayımlamıştır. Türkçeye de çevrilen bu eser, dünyada hakim olan kapitalist üretim ilişkilerinin gündelik hayatımızı nasıl ele geçirdiğini irdeler. Gündelik hayat bir üretim biçimi olduğu gibi, aynı zamanda tekrarlama/rutin gücü ile toplumu yönlendirme biçimidir de. Çalışmanın ve boş vaktin, özel ve kamusal olanın, modern kapitalist toplumdaki diyalektik ilişkisi ancak gündelik hayatı çözümlediğimizde görünür olabilir. Bu bilgi aynı zamanda insan evladını kendine, doğaya, topluma yabancılaştıran sistemi dönüştürme konusunda da ilham vermektedir. Tam da yukarıda H. Lefebvre’in alıntısının geçtiği eserde olduğu gibi, “...devrim sadece ekonomik, politik veya ideolojik bir düzlemde tanımlanmaz; asıl amacı gündelik hayatın ortadan kaldırılmasıdır. Meşhur geçiş dönemine gelince, o da yeni bir anlam kazanır. Geçiş dönemi gündelik hayatı reddedecek ve onu eritmek, dönüştürmek üzere yeniden düzenleyecektir...” (s.48)

Nasıl bir sözlük

Gündelik Hayat Deneyimleri sözlüğü ile düşünce sınırlarımızı görebilmeyi, farklılaştırmayı, sık kullandığımız anlamlandırılmış sözcüklerin başkalarıyla yer değiştirdiklerinde etkilerini deneyimleyebilmeyi amaçladık. Sözlükte, anlamı ile düşünce biçimimizi etkileyen sözcükleri görselleri ve yazılı ifadeleriyle birlikte derledik. Metnin ve görselin yan yanalığının, çatışmasının, birlikteliğinin, dilin akışkan ve yaşayan yapısı ile daha ilintili olduğundan yola çıkarak, görsellerin, şaşırtan-değiştiren-ters yüz eden-koruyan etkisinin sözlüğe önemli bir katkı yapacağını öngördük.

Sözlüğü yine bir atölye biçiminde, Başka Bir Atölye olarak zaman zaman kesiştiğimiz, toplum/halk yararına çalışan, kar amacı gütmeyen, oluşum, kurum ve kişilerden aldığımız katkılarla kolektif olarak hazırladık. Sözlükte Başka Bir Atölye’nin çevresi nedeniyle mimarlık dünyasından epey sözcük olmakla birlikte, olabildiğince geniş bir perspektiften katkı alma arzusu taşıdık ve çok yere haber saldık.

Nihayetinde Gündelik Hayat Deneyimleri Sözlüğü ucu açık bir çalışma. Bu nedenle 3 ayda bir güncellemeye açarak, düzenli revizyonlar yapmak istiyoruz. 2019 yılının erken bir versiyonu için, 15 Ocak’a kadar sözcüklerinizi ve eşlik eden görsellerinizi bize yollayabilirsiniz ([email protected])
Sözlüğün Kasım 2018 bu versiyonundaki mevcut sözcükleri de yenilemek isteyebilirsiniz. Görsel konusunda sıkıntı duyarsanız Atölye görselleştirme konusunda destek olacaktır. Kamu, halk yararını dert edinen ve bunun için üreten herkes sözlük yazarı olabilir. Katkılarınızı bekliyoruz.

Gündelik Hayat Deneyimleri Sözlüğü: https://www.youtube.com/watch?v=pcNLcYTDbac
B1A hakkında detaylı bilgi için: www.baskabiratolye.com