İzleri Takip Etmek

Aleviliğin tarih boyunca verdiği mücadele sebebiyle, yıllar içinde "cemevi tipolojisi"nin oluşmadığını görüyoruz. Farklılıklara izin veren, demokratik bir anlayışa sahip Alevilik inancının yansıtılması için yerine özgü, sürekli gelişime ve değişime açık tasarımlar sunmamız gerekiyor. Biçimselliklerden ve tipolojilerden uzak, yerin istediği şekilde tasarlanan yapıların Alevi inancını daha iyi yansıtacağını düşünüyoruz. Cemevinin Alevi’lerin dünya görüşünü yansıtan, sembolizme ve simgeselliğe dikkatle yaklaşan, mütevazi, doğaya ve çevreye saygılı yapılar olması gerektiğine inanıyoruz.

+131.90 kotu planı

+127.50 kotu planı

+120.50 kotu planı

kesitler

kütle gelişim şeması

kütle gelişim şeması

mekan kurgusu şeması

GÜLSUYU'NDAN BİR CEMEVİ ÖYKÜSÜ
Devrimci-sosyalist bir mahalle olan Gülsuyu, devlet yardımı olmadan kendi mücadelesiyle üretim yapabilen bir yerleşim. Mahallelinin kolektif çalışmalarının sonucunda, Gülsuyu mezarlığının üst parselinde bir cem kültür evi inşaatı başlamıştı; fakat yapının kaba inşaatı bittikten sonra, birtakım tasarım problemlerinin çözülemediği, masif yapının uzun vadede işletilmesinin oldukça maliyetli ve zor olacağı fark edildi. Maltepe Belediyesi, mahalleli için oldukça kıymetli olan bu yapının yeniden tasarlanması için tek kademeli bir ulusal mimarlık yarışması açtı.

Çıkış noktamız, mahallelinin oldukça değer verdiği yapının tümünü yıkmak yerine, çevre ve manzara ile ilişki kurarak kısmi yıkımlar ile tekrar düzenlemekti. Bu yaklaşımın hızlıca inşa edilen ya da mevcut yapılar dönüştürülerek kurulan cemevi geleneğine de gönderme yaptığını düşünüyoruz. Bugünün mimarlığının vurguladığı tüketme anlayışı yerine, mevcut olanı değerlendirmenin daha hümanist ve çevreci bir üretim olduğuna inanıyoruz.

MEYDANLAR VE AKSLAR
Cem ayinlerinde meydanlar oldukça önemli bir yer tutuyor. Cem törenlerinde temel amaç bireylerin toplumla, doğayla ve kendileriyle birliğe varmasıdır. Bu sebeple doğal çevrede, açık alanda cem olabilmek Aleviler için önem taşıyor. Dolayısıyla tasarımda kot ayrımı doğrultusunda, alanın merkezine doğru yoğunlaşan ve alanın genişleyen kısımlarına yayılan dört adet meydan tanımladık. Birincisi ana ibadet alanı olan cem meydanı. İkincisi bütün toplanma-cenaze ritüellerinin yapıldığı, cemevi birimlerinin etrafına yerleşen meydan. Üçüncüsü, kötü hava şartlarında cenazeyi içine alabilen aşevi meydanı. Dördüncüsü ise kültür evinin etkinliklerini barındıran kamusal meydan.

Meydanları kullanan birimleri meydanın çeperine yerleştirirken yoğunluğu yüksek, içe dönük alanlar elde ettik. Birimlerin ve meydanların hem içe dönük olması, hem de dışarıyla olan kuvvetli bağını koruması önemli bir tasarım prensibimiz oldu. Çeperdeki yapılarda birtakım yırtılmalar yaparak dış çevre ile kurulan ilişkiyi güçlendirdik.

Alevilikte yön yoktur: Yaradılışın bir ışıktan fışkırdığı, yıldızlar ve gezegenler oluşurken dünyanın ve insanların da oluştuğuna ve bunların arasındaki sürekli bir dönüşüme inanılır. Cem ayinlerinde de dönme hareketini temsil eden semah törenleri yapılır. Semah, insanı doğa ve evrenle birleştirirken yaratıldıkları kaynağa ve birliğe dönüşü simgeler. Bu inanışa bağlı olarak cemevindeki bütün kapalı hacimler, onların etrafında semaha durmuşçasına dönüyor, her yönde doğa ve çevre ile ilişki kuruluyor.

Yaptığımız incelemeler sonucunda, arazide ve çevresinde iki tane önemli aks görüyoruz: Birincisi alanın deniz kıyısı ile oluşturduğu manzara aksı, ikincisi ise arazi ve çevre eğim yönünün aksı. Alanın en verimli kullanım şemasının bu akslar üzerinden tanımlanabileceğini düşünüyoruz. Alanı bu akslar doğrultusunda, mevcut yapı ve yol ilişkisini de gözeterek ikiye böldük. Üst kottaki alan cemevi ve onun yan birimlerinden oluşurken alt kot, kültür evini barındırıyor.

CEMEVİ
Cemevi, arazinin kuzeybatısında genişleyen kısmına yerleşiyor. Mevcut yapının karesel izi, arazi eğim akslarının karesel iziyle üst üste çakıştığında, her yöne dönük bir cem töreni yapılabiliyor. Plan şeması aynı zamanda Anadolu'daki cemevlerinde sıklıkla kullanılan kırlangıç kubbeye referans veriyor.

Cem meydanının girişi, doğu tarafındaki dış meydanda yer alıyor. İlk olarak bir giriş mekanıyla karşılaşıyoruz. Bu mekandan kuzeydeki yan birimlere bağlantılar bulunuyor. Girişte dar bir aralıktan geçilerek ön avluya ulaşılıyor. Ön avluda bulunan eşikten cem meydanına giriliyor. Eşiğin tam karşısında post makamı, arkasında ise pano mevcut. Bu pano, cemevlerinin vazgeçilmezi olan fotoğrafların ve resimlerin asıldığı yer. Kapalı hacimler dışında, dış köşe duvarları arasında yer alan su havuzunun bir tarafında hiç sönmeyen ocak diğer tarafında ise selvi ağacı bulunuyor.

Cemevleri yüzyıllardır yapılan baskılar ve saldırılar sebebiyle dışarıya kapalı, gizli yapılar olarak inşa ediliyor. Alevilik inancında güçlü bir şekilde temsil edilen doğa-insan ilişkinin güçlendirilmesi için zamanla daha dışa dönük cemevi tasarımları gerçekleşmesini ön görüyoruz. Fakat bu değişiklik zamanla gerçekleşeceğinden öncelikle ara durumlar yaratarak ana meydanın etrafında bulunan iki kareyi bu ana meydanı hem dışarıya kapatacak hem de açılacak şekilde oluşturmak için duvarlarla parçaladık.

Cemevlerinde tarih boyunca sembolizmin hassas ve dikkatli bir şekilde çalışıldığını görebiliriz. Dini semboller, mimari öğelerle sıklıkla temsil edilmiştir. Tasarımımızda (düşünsel olarak) köşeleri tutan duvarlar ibadethanenin dış dünya ile temas ederek ana cem meydanının etrafında semaha durmuş gibi algılanabilir. Ana cem meydanın köşelerindeki dört duvar dört kapıyı temsil ediyor. Bu dört duvar ve etrafında dönen sekiz duvarla oluşan toplam 12 duvar ise 12 imamı temsil ediyor. Ana meydan etrafında doğramaların dikmelerinden oluşan 40 bölünme ise 40 makamı temsil ediyor. Cem meydanının tam ortasında ise gökyüzünü temsil eden tepe ışıklığı bulunuyor.

JÜRİ RAPORU
Mevcut yapı strüktürünün kısmen kullanılmış olması olumlu bulunmuştur. Açık, yarı-açık ve kapalı mekan kurgusu başarılıdır. Topoğrafya ile kurduğu ilişki olumludur. İçeride oluşturulan avlunun kuzey rüzgarına karşı korunaklı olması olumludur. Kültür ve ibadet işlevlerinin net bir şekilde ayrılması ve Cemevi mekanının vurgulanması başarılıdır. Aşevi’nin iç mekan ve dış mekan kullanımına olanak veren kurgusu beğenilmiştir. Farklı kullanımların avlularının ayrıştırılmış olmasına rağmen mekansal bütünlüğün sağlanabilmiş olması başarılı bulunmuştur. Abartısız kitlelere rağmen simgesel bir kutsal mekana ulaşılması başarılıdır. Cemevi’nin külliyenin bütünlüğünün bir parçası olmasına rağmen görünür olması olumludur.