Kervansaray Yaz Okulu 2023 Bergama’da Gerçekleşti

Meydan Mimarlık & Tasarım ve Depo Pergamon’un kurucu ortaklarından, İstanbul Medipol Üniversitesi Öğretim Görevlisi, İspanyol Yüksek Mimar Jose Manuel Garcia Torres’in girişimleriyle düzenlenen Kervansaray Yaz Okulu, 12-27 Ağustos tarihleri arasında, Bergama’nın Ferizler Köyü'nde gerçekleştirildi. Yaz okuluna farklı ülke ve şehirlerden mimarlar, zanaatkarlar, öğrenciler ve akademisyenler katıldı.

Torres’in Bergama’daki hikayesi, Bergama’dan çok etkilenerek, buradaki 150 yıllık bir tütün deposunun kolektif çalışmayla bir sosyal ve kültürel merkeze dönüştürülmesini hedefleyen Depo Pergamon Projesi'yle 2017 yılında başladı. Jose Manuel Garcia Torres bu proje için; Meydan Mimarlık & Tasarım'dan Betül Turan ve Doruk Karagöz'le beraber İtalyan yazar, gastronomist Gabriel Castellana ve Bergama yerel şefi, araştırmacısı İsmail Yıldırım’dan oluşan bir yürütme ekibi kurdu. 2018 ve 2019 yıllarında gerçekleşen Depo Pergamon Projesi’nden sonra pandemi sebebiyle verilen iki yıl aranın ardından ekip, 2022 yılında atıl durumdaki bir konut grubunun restorasyonu için tekrar faaliyete geçti ve Kervansaray Projesi başladı. Restorasyon projesi kapsamında öğrenci katılımına açık bir yaz okulu düzenlendi. Kervansaray Projesi de, Depo Pergamon’da olduğu gibi, Akdeniz coğrafyasının sahip olduğu tarihi ve kültürel değerlerin korunması için ortak çalışma ve birlikte üretimi destekleyen "yerel koruma modelini" üretme felsefesini benimsiyor.

Torres, Ferizler Köyü’ndeki bu konut grubunu keşfetme hikayesini şöyle aktardı: "Depo Pergamon’un kurucularından Betül Turan, tezini Ferizler mimarisi üzerine yazıyordu. Bergama’da ev aradığı sıralarda köyde bu atıl durumdaki konut grubuna rastladık. Onarılması için yapılacak çok iş vardı fakat hep beraber üstesinden gelip burayı güzel bir mekana dönüştürebileceğimizi düşündük. Gerekli planlamaları yaptık ve bir ekip oluşturarak çalışmalara başladık."

Projenin temel amaçlarından biri, terk edilme nedeniyle nüfusun azaldığı, yapıların bakımsızlıktan atıl kalmaya başladığı Ferizler Köyü’nde, kırsal yerleşimin özgün mimari özellikleriyle koruma sorunlarını belgelemek ve köyü canlandırmaktı. Bunu yaparken sürdürülebilir ilkelere dayanan yeni bir ekolojik restorasyon modeli izlendi. Unutulmaya yüz tutmuş olan kervansaray tipolojisi 21. yy’a uyarlanarak, yeni nesil bir kervansaray olarak kullanılmak üzere konut grubunun restorasyonuna başlandı. Torres yapıların planlanan yeni kullanımını; atölye, derslik, etkinlik alanları ve geçici konaklama birimlerinin olduğu kamusal kullanıma açılabilecek esnek bir mekan olarak açıkladı.

Yapıların restorasyonunda yerel malzemeler ve yöntemler kullanıldı. Bergama’daki taş ve duvar ustalarıyla birlikte; Türkiye, Belçika, İspanya ve Fransa’dan gelen uzmanlardan destek alınarak, tüm ekibe farklı malzemelerle uygulama yöntemleri hakkında gerekli eğitimler verildi. Aktif katılımla gerçekleşen çalışmalar sırasında, tüm ekip iki hafta boyunca proje alanında konakladı. Katılımcılar, organizasyon ekibi içerisinde yer alan doğal yapı uzmanı ve Yaşar Üniversitesi Mimarlık Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Matthieu Pedergnana koordinasyonunda, hem kırsal yerleşim kimliğini kavrama, hem de farklı yerel malzeme ve yapım tekniklerini teorik ve uygulamalı olarak öğrenme fırsatı buldu. Ayrıca yaz okulu, farklı üniversitelerde staj olarak kabul edildi.

Ege’nin tarihi bağlamının ve somut miras kavramının anlaşılması ana hedeflerden biriydi. Bu yönde fiziksel restorasyon aktiviteleri dışında gün içinde atölyeler, yakındaki tarihi alanlara geziler ve akşamları konuk konuşmacılar eşliğinde sunumlar gerçekleştirildi. Proje boyunca köy halkıyla da etkileşim kuruldu. Köyün sorunları dinlenerek, problem çözümleri üzerine, İzmir Ekonomi Üniversitesi Araştırma Görevlisi Hande Yıldız Çekindir eşliğinde, Tasarım Odaklı Düşünme Çalıştayı gerçekleştirildi.

Yaz okulu sonunda, 26-27 Ağustos tarihlerinde, proje alanında bir sergi düzenlendi. Alanın mekansal kullanımına dair yapılan planlamaların çizimleri, yapıların yenilenmesinde kullanılan farklı yapım tekniklerin prototipleri ve atölyelerde üretilen kamusal mekan mobilyaları köy halkının da katıldığı bir festivalde sergilendi.