Fas Depremi’nde Hasar Gören Kültürel Miras Alanları

Yetkililer 2.900'den fazla kişinin hayatını kaybettiğini ve binlercesinin de yaralandığını ve evsiz kaldığını doğruladı. Deprem Marakeş'in yanı sıra Rabat, Kazablanka, Meknes, Agadir ve Fes kentlerini de etkiledi. Depremde 50 bin evin tamamen veya kısmen yıkıldığı bildirildi. Deprem, bir yüzyıldan fazla bir süredir ülkenin merkezini vuran en güçlü deprem. CNN’in haberine göre ise dağların eteklerindeki yer alan çok sayıda uzak kasaba tamamen yerle bir oldu.

Depremin ardından hem insani hem de kültürel açıdan yıkıma ilişkin değerlendirmeler de devam ediyor. The Art Newspaper’ın haberine göre 12. yüzyıldan kalma Tinmel Ulu Câmii’nin yanı sıra Marakeş'in tarihi Kharbouch ve Kutubiyya Camileri de dahil olmak üzere birçok önemli miras alanı ciddi şekilde hasar gördü veya neredeyse tamamen yıkıldı.

Depremde birçok UNESCO Dünya Mirası alanı da ciddi şekilde hasar gördü. UNESCO Mağrip Ofisi Bölge Müdürü Eric Falt yaptığı açıklamada, "Böyle bir felaketten sonra en önemli şey insan hayatını korumaktır" dedi. Falt, hem maddi hem de manevi mirasın hasar tespiti ve restorasyonunun önemini vurguladı ve depremden etkilenen okulların ve kültürel varlıkların yeniden inşasını içerecek ikinci aşama için derhal planlama yapılması gerektiğini söyledi.

Kaynak: nytimes.com

Kaynak: nytimes.com

Marakeş / Kaynak: aydinlik.com.tr

Kutubiyya Cami Minaresi / Fotoğraf: Savvapanf Photo

Kutubiyya Camii / Kaynak: haber7.com

Kharbouch Camii / Kaynak: theartnewspaper.com

Kharbouch Camii / Kaynak: haber7.com

Marakeş Surları / Kaynak: haber7.com

Tinmel Ulu Câmii / Fotoğraf: John Copland

Tinmel Ulu Câmii / Kaynak: haber7.com

Berberi Müslüman hanedanı olan Murabıtlar tarafından 1070 - 1072 yıllarında kurulan Marakeş, önemli maddi ve manevi mirasa sahip bir yer. Kent, yüzyıllar boyunca Kuzey Afrika'dan Endülüs'e kadar Batı Müslüman dünyasını etkileyen siyasi, ekonomik ve kültürel bir güç merkeziydi.

Etkilenen kültürel varlıklardan biri de, UNESCO tarafından 1985 yılında Dünya Mirası Listesi’ne alınan Marakeş'teki Orta Çağ Medinası. Murabıt döneminden kalma kültürel miraslar arasında Kutubiyya Camii, kraliyet sarayı gibi yerleri içeren duvarlarla çevrili bir kompleks olan Kasbah'ın yanı sıra siperler, anıtsal kapılar ve bahçeler, Bandiâ Sarayı, Ben Youssef Medresesi, Saadian Mezarları ve deprem sırasında birçok kişinin sığındığı yer olan Jamaâ El Fna Meydanı yer alıyor.

Kutubiyya Camisi’nin minaresi ciddi çatlaklara maruz kalırken, Jamaâ El Fna Meydanı'ndaki Kharbouch Camisi'nin minaresi neredeyse tamamen yıkıldı ve şehrin tarihi duvarlarının birçok bölümü çöktü. Şehirde en çok etkilenen bölgenin ise, tarihi evlerin ağır hasar gördüğü eski Yahudi mahallesi Mellah olduğu bildirildi.

Eric Falt, Yüksek Atlas Dağları'nda bulunan Tinmel Ulu Camii’nin de neredeyse tamamen yıkıldığını söyledi. Bir zamanlar hac yeri olan cami, 20. yüzyılın ortalarında ve 1990'larda kısmen restore edilmiş ve 1995'te UNESCO'nun Geçici Dünya Mirası Listesi’ne alınmış. Yaklaşık yedi ay önce ise 18 ay sürmesi planlanan ve yeni bir müze binasını da içeren restorasyon projesi için çalışmalara başlanmış. Reuters'in haberine göre Fas Kültür Bakanlığı'ndan bir kaynak, ayrıntı vermeden "Bakanlık burayı restore etmeye karar verdi ve bunun için bir bütçe hazırlayacak" dedi.

Aït Ben Haddou Şehrindeki Ksar / Kaynak: wikipedia.org / Fotoğraf: Annabel Symington

Ayrıca Sahra ile Marakeş arasındaki eski kervan yolu üzerindeki Aït Ben Haddou şehrinde yer alan UNESCO listesindeki Ksar¹ da depremden etkilendi. Ksar'a bakan toplu tahıl ambarının ciddi şekilde hasar gördüğü bildirildi. Şehir, Fas toprak kil mimarisinin en önemli örneği olarak kabul ediliyordu.

Marakeş'in modern bölgelerinde ise etki minimum düzeyde oldu. Ancak en büyük yıkım Atlas Dağları'nın uzak bölgelerinde yaşandı. Sıradağlara yayılan güzel manzaralı köyleriyle bilinen Al Haouz Eyaleti, depremden en çok etkilenen yerler arasında yer alıyor. AP News'e göre, Kuzey Afrika'nın en yüksek dağ zirvesinin yakınındaki Ijjoukak köyünde 200 binanın tamamen yerle bir olduğu tahmin ediliyor. Köylerin birçoğunun izole olması ve erişimin zor olması, ilk yardım çalışmalarını daha da zorlaştırıyor.

¹ Kuzey Afrika'da "müstahkem köy" anlamına gelen bir terim olan ksar (Arapça qasar'dan gelir), savunma duvarlarıyla çevrili bir grup toprak binadan oluşan geleneksel bir yaşam alanıdır.