"The Line" Projesinin Mimarları Neom Belgeseli'nde

İlk defa 2017 yılında duyurulan Neom, Suudi Arabistan Krallığı tarafından kuzeybatı Tebük Eyaleti’nde inşa edilmesi planlanan yeni bir kentsel alan. Kızıldeniz'in kuzeyinde, Akabe Körfezi boyunca Mısır'ın doğusunda ve Ürdün'ün güneyinde yer alan Neom’un toplam alanı ise 26.500 km².

2022 yılında Neom içinde yer alacak olan “The Line” projesinin görselleri paylaşıldı. O günden itibaren merakla beklenen ve çok fazla eleştiri alan projenin detayları Discovery Channel’ın hazırladığı “The Line: Saudi Arabia's City of The Future in Neom” belgeselinde projenin paydaşları tarafından anlatılıyor. Belgeselde, Neom ekibinin üyeleri, Suudi Arabistan'ın veliaht prensi Muhammed bin Salman ile birlikte çok sayıda mimar yer alıyor. 45 dakikalık belgeselde, büyük ölçüde gizli olarak yürütülen 170 kilometre uzunluğundaki “The Line” projesinin detayları da ilk kez kamuoyu ile paylaşılıyor.

The Line

The Line

The Line

The Line'daki Trojena Kayak Merkezi Önerisi / Zaha Hadid Architects - UN Studio

The Line'daki Oxagon Limanı için Öneri / Bjarke Ingels Group - BIG

The Line

The Line

"The Line" İnşaatı Drone Görüntüleri

Belgeselde Cook Haffner Architecture Platform, projenin baş tasarımcısı olarak tanımlanıyor. Cook, projenin 1960'larda Archigram ile geliştirilen Plugin City fikirlerine nasıl dayandığını açıklıyor. Belgeselde konseptle ilgili bazı sorular mimarlar tarafından yanıtlanırken, projenin yapısal mühendisliği, teknik özellikleri ve genel tasarım fizibilitesi ile ilgili pek çok soru ise havada kalıyor.

Belgesele göre, mevcut planlar şu anda inşaatı devam eden şehri 140 modüle bölecek. Her modül 800 metre uzunluğunda olacak ve 80.000 kişiyi barındıracak. Bu modüllerin ilk beşinin her biri, farklı bir mimarlık stüdyosu tarafından geliştirilecek.

Belgeselde The Line'ın gelişimine öncülük eden Suudi veliaht prensi Muhammed bin Salman’ın şu açıklamaları da yer alıyor: "Suudi Arabistan'da pek çok projenin yapılamayacağını söylüyorlar ve çok iddialılar. Bunu söylemeye devam edebilirler ve biz de onların yanıldığını kanıtlamaya devam edebiliriz."

The Line, belgeselde bahsedilmese de dünyanın en büyük ve en tartışmalı projelerinden de biri. Proje, sürdürülebilirlik ve yaşanabilirlik gerekçelerinin yanı sıra insan hakları sicili nedeniyle de eleştirildi. Geçtiğimiz yıl insan hakları örgütü ALQST, Neom sahasından tahliye edilen üç kişinin ölüm cezasına çarptırıldığını bildirdi. 2023 yılının başlarında ise BM İnsan Hakları Konseyi uzmanları, yaklaşan infazlarla ilgili endişelerini dile getirdiler.

Bu arada, Neom'un uydu kentleri "Zero Gravity Urbanism" konsepti ile Venedik Mimarlık Bienali’nde sergilenirken, proje için dış finansman sağlama süreci de başlatıldı. Projenin üstyapı inşaatına Ekim ayında başlanıp, 2030 yılında bitirileceği söyleniyor.

Dünyanın giderek yaşanmaz hale gelmesi, şimdilik mega projenin tek gerekçesi gibi görünüyor.

Projenin mimarlarının The Line ile ilgili açıklamalarından kısa başlıklar ise şu şekilde:

Peter Cook / Cook Haffner Architecture Platform
Projede belirli bir ahlaki atmosfer var, çok fazla düşünmeye ya da deney yapmaya gerek yok. Çok korkak bir yaklaşımla da ele almamak gerekiyor.

Proje başarılı olursa, tabiri caizse yeni bir Babil olacak, başarılı olmazsa ise ilginç bir fenomen olacak.

The Line, birçok insanın merakını uyandıran ve onu tasarlamaya dahil olanları bile şaşırtan bir proje.

Her zaman gençlerin daha ilerici olduğu varsayılır. Bugünlerde bence genç mimarlar çok gerginler. Doğal deneyciler değiller. Biraz korkuyorlar.

Bence en iyi şehirler biraz yaramaz.

Thom Mayne / Morphosis
Bu projenin bir parçası olmak istemeyecek kimseyi düşünemiyorum, şüphesiz 21. yüzyılın ilk çeyreğinde başlayan en sıradışı iş olacak.

Aslında karmaşık bir proje ama ana fikir inanılmaz derecede basit.

Sunumumuzda New York'u parçalara ayıran kavramsal bir harita gösterdik. Sosyal olarak kişilikleri olan ve insanlara Londra veya Manhattan'daki gibi çok farklı ortamlarda yaşama fırsatı veren ve topluluklara bölünen ölçeği geliştirmek bizim için çok önemliydi.

Bu kadar çok insanın işin içinde olması ilginç olacak.

Alexander Rieck / LAVA
Gezegenimizdeki sorular ve tehditler o kadar büyük ki, bu soruları neden eski cevaplarla cevaplamaya çalıştığımızı gerçekten anlamıyorum.

Daha önce böyle bir proje yapılmadı. Sadece şehirler yaratmak için değil, önümüzdeki birkaç bin yıl boyunca ayakta kalacak bir gezegen yaratmak için de bu öncü ruha ihtiyacımız var.

Neom, son on yılda en iyi beyinlerin bir araya geldiği en harika yerlerden biri. Bu alanda farklı çözümleri test edebiliyoruz.

Michael Bischoff / Pei Cobb Freed & Partners
Sonsuz nokta kuleleri yayan kültürlere bakıp bir toplum yaratmanın yolunun bu olduğunu söylüyorsunuz, sonra kendinize soruyorsunuz, belki bunu yeniden düşünmeliyiz, belki yeni kentsel fikirlerimiz olmalı.

Yaklaşık 300 metre yükseklikte de insanların bir araya gelip yaşanabilir bir kamusal alan sağlayabileceği yerler olabileceğini fark ettik.

Heyecanlı değilseniz bu projeyi yapamazsınız.

Reinier de Graaf / OMA
İlk tepkim “bu da ne böyle?” oldu.

Ortaya çıkması gereken bu panik hali pek çok projede ilginç bir şekilde yok. Bu proje bağlamında, her ne sebeple olursa olsun, fazlasıyla panik halinin mevcut olduğuna inanıyorum.

Bunun ters gideceğini hayal etmek çok kolay. Belki de doğru gideceğini hayal etmek için bu çok önemli. Ve tabii ki bildiğiniz gibi biz mimarlar genellikle iyimserizdir.