İstanbul Modern, Yeni Müze Binasının Mimarı Renzo Piano’yu Ağırladı

İstanbul Modern Yönetim Kurulu Başkanı Oya Eczacıbaşı, dünyanın önde gelen kültür sanat kurumları ve müzelerinin tasarımında imzası bulunan Renzo Piano’yla birlikte basın toplantısı düzenledi. 

İstanbul’a nitelikli bir mekân kazandırmak amacıyla yeniden tasarlanan müze binasının ziyaretçi odaklı bir anlayışla her türlü kültür-sanat ve eğitim faaliyetine olanak tanımak üzere planlandığını vurgulayan Oya Eczacıbaşı, “Renzo Piano, müze mimarisinin günümüzdeki en önemli isimlerinden biri olarak İstanbul’a uluslararası sanat çevrelerinin dikkatini çekecek ve bu eşsiz kentin değerini yansıtacak bir müze binası kurma hayallerimize ortak oldu. Kendisiyle ilk kez Eylül 2014’te, Cenova’daki ofisinde bir araya geldik. İstanbul Modern’in geleceğine dair hayallerimizi anlattığımızda onun da en az bizim kadar heyecanlandığını görmek, umut ve mutluluk vericiydi” dedi.

Yeni müze binasıyla birlikte İstanbul Modern için yepyeni bir dönemin başladığına dikkat çeken Eczacıbaşı şöyle devam etti: “Yeni müze binamızdaki yolculuğumuza başlarken, hem sanat dünyasına hem de ziyaretçilerimize yönelik sorumluluğumuz daha da artıyor. Gelecek dönemdeki önceliklerimizi, kadın sanatçıların üretim ve görünürlüklerini artırmak, çocuk ve gençlere yönelik sanat eğitimlerini içerik ve mekânsal olarak çoğaltmak ve yeni binamızla birlikte tüm dünyadan ziyaretçilere Türkiye sanatını tanıtmak’ olarak sıralayabilirim.”

Yeni müze binasının tasarım sürecine ilişkin detaylar aktaran Renzo Piano ise şunları söyledi: “Bu bina Boğaz’ın sularından henüz su üstüne sıçramış bir deniz canlısı gibi. Yerçekimine meydan okuyarak yerden yükselen, böylece bir tarafındaki deniz manzarası ile diğer tarafındaki park ve tarihi Orta Çağ’a dayanan Galata bölgesi arasında şeffaflığıyla ilişki kuran bir bina yapmak istedik. Bakışı engelleyen hiçbir şeyin olmadığı, adeta havada asılı duran bir mekân tasarlayarak çoklu düzlemler oluşturduk. Projeye böylece güçlü bir nitelik daha kazandırmayı önemsedik. Zemin katta, bir ormandaki ağaç gövdeleri gibi derinlik hissi veren kolonlar bulunuyor. Yukarıya doğru birinci, ikinci katlara ve son olarak terasa çıkıyoruz, burada güneye bakınca Boğaziçi’nin sularıyla bütünleşen su havuzuna ve ışığın tanımladığı sonsuzluğa ulaşıyoruz. Kuzeyde ise park ve kent var. Burada kentin tüm bileşenleri bir araya geliyor. Kent de tam olarak budur: Birbiri ardına sıralanan binalar, sokaklar ve birbirine bağlanan mekânların oluşturduğu bütünlük, çoklu düzlemler yaratan bir panorama.” 

Müzenin kurucu sponsoru Eczacıbaşı Topluluğu ve ana sponsoru Doğuş Grubu-Bilgili Holding’in ortak katkısıyla inşa edilen İstanbul Modern’in yeni binası Renzo Piano Building Workshop’un (RPBW) Türkiye’deki ilk projesi. 

Sergiler
Ziyaretçilere çok yönlü bir deneyim alanı sunan yeni müze binasının şeffaf ve erişilebilir tasarımı, İstanbul Modern’in günümüzün sanatsal çeşitliliğinden esinlenen sergi ve programlarının içeriğiyle de örtüşüyor.

Yüzen Adalar: İstanbul Modern’in koleksiyonundan kapsamlı bir seçki sunan “Yüzen Adalar” başlıklı sergi, çoğu ilk kez sergilenecek yapıtları barındırıyor. Türkiye ve dünyadan 110 sanatçı ve 2 sanatçı ikilisine ait 280’den fazla yapıt, koleksiyon ve süreli sergi salonlarının yanı sıra yeni müze binasının farklı mekânlarında izleyicilerle buluşuyor. “Yüzen Adalar” başlığı sanatçıların hem ait oldukları yerle olan ilişkilerinin altını çiziyor hem de düşünceleri ve üretimleriyle sınır ve coğrafyalar ötesi etkilerine vurgu yapıyor.  

Nuri Bilge Ceylan / Başka Bir Yerde: İstanbul Modern Fotoğraf Galerisi açılışını günümüz sinemasının en özgün yönetmenlerinden Nuri Bilge Ceylan’ın “Başka Bir Yerde” adlı fotoğraf sergisiyle yapıyor. Sergi, sanatçının Türkiye’nin yanı sıra, Hindistan, Gürcistan, Çin, Fas ve Rusya gibi dünyanın farklı coğrafyalarında çektiği 22 büyük portreden oluşuyor.

Hep Buradayız: Kadın sanatçıların üretimlerini desteklemek ve çalışmalarını daha görünür kılmak amacıyla 2016 yılında kurulan İstanbul Modern Kadın Sanatçılar Fonu aracılığıyla müze koleksiyonuna dahil edilen yapıtlar, “Hep Buradayız” adlı sergide ilk kez bir araya getiriliyor. Sergi, farklı kuşaklardan Türkiye sanat tarihinde önemli yere sahip kadın sanatçıların araştırdığı beden politikaları, bellek ve tarih yazımı gibi temalar çerçevesinde bir kurgu sunuyor.

Renzo Piano / Yerin Ruhu: “Renzo Piano: Yerin Ruhu” sergisi, müzenin ücretsiz olarak erişilebilen zemin katında bulunan kütüphanenin girişinde yer alıyor. Sergide, Renzo Piano’nun kurucusu olduğu Renzo Piano Building Workshop (RPBW) tarafından tasarlanan İstanbul Modern’in yeni müze binasının hikâyesi, RPBW’nin öne çıkan diğer kültür-sanat yapılarının mimarisiyle birlikte sunuluyor.

Mimarinin İnşası: Müzenin yapım sürecini fotoğraflayan Cemal Emden’in “Mimarinin İnşası” başlıklı seçkisi tarihi bir dönüşümü belgeliyor. Sergi, Cemal Emden’in, İstanbul Modern’in Renzo Piano tarafından tasarlanan yeni müze binasının inşa sürecini anlatan fotoğraflarına yer veriyor.

Yeni Müze Binasına Özel Yapıtlar
İstanbul Modern’in yeni müze binası için özel olarak davet ettiği Olafur Eliasson, mekâna özgü bir yerleştirme üretti. Üç parçadan oluşan, "Senin Beklenmedik Seyahatin” adlı yapıt, binanın merkezindeki merdiven boşluğunda farklı katlara yayılarak izleyiciye dinamik bir müze deneyimi sunuyor. 

Refik Anadol’un “Sonsuzluk Odası: İstanbul Boğazı” adlı mekâna özgü yerleştirmesi ise İstanbul Boğazı’ndaki anlık meteorolojik dönüşümle ilgili veri ve temalara odaklanıyor. Yapıt, 360° aynalı bir odada anlık verileri dijital teknolojiler kullanarak işliyor ve hareketli görseller yaratıyor.

Heykel Sanatından Örnekler 
Yeni müze binasının dış etkinlik alanı, heykel sanatının önemli örneklerine ev sahipliği yapıyor. Adrián Villar Rojas’ın 14. İstanbul Bienali kapsamında Büyükada’da sergilendikten sonra İstanbul Modern’in koleksiyonuna dahil edilen “Tüm Annelerin En Güzeli (I)” adlı yapıtının yanı sıra Richard Deacon’un “Ev Modeli”, Anselm Reyle’nin “Yeraltı Dünyasının Üstünde” ve “Toz Çökerken”, Yılmaz Zenger’in “Bence Ayça” ve Selma Gürbüz’ün “Avrupalılar” başlıklı çalışmaları izleyiciyle buluşuyor. Anthony Cragg’in “Runner” adlı yapıtı İstanbul Modern’in giriş platformunda yer alırken, Richard Wentworth’ün “Sahte Tavan” adlı yerleştirmesi ise zemin kattaki lobide, Antrepo binasından sonra yeniden ziyaretçilerle bir araya geliyor.

Dijital Müzecilik 
İstanbul Modern, yeni binasında dijitalleşen müze iletişimi üzerine de yoğunlaşarak ziyaretçilerine farklı içerikler sunuyor. Müze koleksiyonundaki yapıtları daha etkin bir şekilde izleyiciyle paylaşmak amacıyla dokunmatik ekranlı kiosklar ve artırılmış gerçeklik uygulaması yer alıyor. Müze koleksiyonundan geniş bir seçkinin ziyaretçilerle paylaşılmasını amaçlayan kiosklar, yapıtlar hakkında bilgiye ulaşma imkânı sağlıyor. Müzenin koleksiyon sergisinde yer alan yapıtların artırılmış gerçeklik teknolojisiyle izlenebileceği yeni uygulama ise yetişkinlere ve çocuklara özel olarak tasarlanmış, etkileşimli ve duyusal bir sergi deneyimi sunuyor.

İstanbul Modern / Fotoğraf: Cemal Emden

Mimari Detaylar
Boğaziçi’nin ışıltılı sularından ve ışık yansımalarından ilhamla tasarlanan müze binası, şeffaf zemin kat tasarımıyla, deniz kıyısıyla Tophane Parkı arasındaki ilişkiyi güçlendiriyor. 

10.500 metrekarelik kullanım alanına sahip beş katlı müze binası, büyük sergi salonları, çok amaçlı mekânlar, ofisler, eğitim ve farklı kültürel etkinlikler ile ticari faaliyetlere olanak tanıyan alanlar barındırıyor. Bina, olası kuvvetli depremler öngörülerek çelikle desteklenen betonarme kolonların oluşturduğu 8,4x8,4 metre boyutlarındaki ızgara sistem üzerinde yükseliyor. 

Zemin katta yer alan dairesel kesitli kolonlar ve mekanik bacalar bir tür mimari manzara yaratıyor. Tüm bu yapı bileşenlerinin dairesel kesitli olması, ışık ve gölge arasındaki geçişleri yumuşatıyor. Aynı zamanda, açık ve koyu alanlar arasındaki farklılıkların keskin olmaması, aydınlık ve güvenli bir atmosfer yaratmaya katkı sağlıyor.

Zemin kattaki kafe, mağaza, kütüphane, bilgilendirme noktaları ve eğitim atölyeleri için tasarlanan mekânlar, bu kattaki ana lobiyi çevreliyor. Binanın ana kütlesinin altındaki şeffaf cam çit, heykellerin dış mekânda sergileneceği alanların yanında çocuk atölyelerinin kurgulanacağı eğitim atölyeleri için de korunaklı hacimler sağlıyor. 

Lobinin merkezindeki büyük açıklıkta yer alan ana merdiven, müzenin kamuya açık alanlarını birbirine bağlıyor. Merdiven, giriş kat lobisinden alt kattaki mezaninde yer alan 156 kişilik oditoryuma ulaşım sağlıyor. Zarif ama bir o kadar da endüstriyel bir yaklaşımla tasarlanan merdivenin ana taşıyıcısında çelik, basamaklarda beton, korkuluklarda ise cam kullanıldı. Fotoğraf galerisi, kısa süreli sergi salonu ve çalışanların ofisleri ile eğitim ve etkinlik odaları ise birinci katta yer alıyor. Güney cephesinde yer alan restoran, sahip olduğu terasla deniz manzarasına açılıyor.

Üst katlarda yer alan fuaye alanları ziyaretçilere park ve deniz manzarasını bir arada sunuyor. Binanın çevresiyle sürekli görsel etkileşim kurmasını sağlayan pencere açıklıkları, ziyaretçilerin yapıda hareket ederken içerideki konumlarını anlamalarını kolaylaştırıyor. İkinci kat toplam 3.300 metrekare alana sahip koleksiyon ve süreli sergi salonlarını barındırıyor. İkinci kat fuaye alanından yükselen merdivenin ulaştığı cam hacim, 650 metrekare büyüklüğündeki seyir terasına açılıyor. Yapının üstünü tamamen kaplayan sığ bir su katmanı üzerindeki bu alan, suyun üstündeki kent yansımasıyla yapının hemen yanındaki denizin bütünleşerek bir araya geldiği olağanüstü bir deneyimi mümkün kılıyor.  Beton, çelik ve camla sınırlandırılan malzeme seçimi, yeni müze binasının da antrepodakine benzer bir endüstriyel karaktere sahip olmasını sağladı. Yapının mekanik tesisatının bileşenlerinin tavanda görünür olduğu müzede, zeminlerde ve kolonlarda kullanılan cilalı ve brüt beton, sergilenen sanat yapıtlarına odaklanmayı kolaylaştıran esnek bir mekân yaratıyor.

Yapının cephesi, şeffaf tasarıma sahip zemin kat üstünde üç boyutlu biçimlendirilmiş alüminyum panellerle kaplandı. Günün her saatinde değişen güneş ışığının sudan gelen yansımaları, bu yüzeylerde ışık ve gölge oyunları yaratıyor. Panellerle kaplanarak ışığın sınırlandırıldığı birinci ve ikinci katlar, birbirini takip eden betonarme kolonlar üzerinde yükseliyor. Binanın çevresindeki rampa ve basamaklar, yapıyı saran kamusal alanlarla zemin kat arasında bağlantı sağlarken Tophane Parkı ve Boğaz manzaralı buluşma noktaları oluşturuyor.

Binanın cephesinde preslenmiş alüminyumdan imal edilen farklı boyutlarda yaklaşık 300 panel bulunuyor. En büyük boyutlu paneller, ikinci katta 7,8x1,2 metre ölçülerindeyken birinci katta 5,8x1,2 metre boyutlarında. İki parça halinde üretilen daha büyük boyutlu paneller, Almanya’nın Ingolstadt kentinde imal edildi ve Ankara’da bir araya getirildi. İstanbul’un gün içinde dönüşen ışığını yansıtacak boyayla tamamlanan panel yüzeyleri, panelin sahip olduğu formla ışık oyunları oluşturuyor. Cephede paneller yerine konumlandırılan pencereler ise doğal ışığın sergi mekânlarına girmesine olanak tanıyor. 

Çelik dış yürüme yolları ve merdivenlerin toplam uzunluğu 500 metretülü buluyor. Kaçış yolları olarak tasarlanan bu alanlar, binanın bakımının yapılması ve özel etkinliklerde kamusal kullanım için de hizmet veriyor. Projenin endüstriyel karakterine sadık kalmak için yürüme yollarının strüktürü boyalı çelikten imal edildi. Galvanize taban ızgarası, yatay yürüme yollarının üstüne düşen ışığı filtreleyerek cephe panellerini aydınlatıyor ve onlara derinlik katıyor. Bununla birlikte paslanmaz çelik korkuluk, gece yapıyı aydınlatan ışıklandırmayı da barındırıyor. 

Çapraz bağlantıları oluşturan boyalı çelik boru profiller, olası depremler göz önüne alınarak ayrıntılandırılırken büyük kütleli çekirdeklere gereksinim duymadan şeffaf bir tasarım sağlamak için tercih edildi. RPBW ve Arup Mühendislik tarafından titizlikle yürütülen çalışmalar mimari tasarım kararlarını mümkün kılacak yenilikçi bir çözüm geliştirmeye odaklandı. 

Cenova, Paris ve İstanbul’da yürütülen ortak tasarım çalıştayları 2014 yılında başladı. Projenin farklı paydaşlarının dâhil olduğu her çalışma, etkin bir işbirliğine olanak tanıdı. İşverenlerin beklentilerinin karşılanması ve yapının kentle bütünleşmesi bu çalıştaylarla sağlandı. Hazırlanan çizimlerle birlikte farklı ölçeklerdeki çalışma maketleri, bina tasarımının arkasındaki fikri yansıtmanın yanında projenin geliştirilmesi için birer araç olarak hizmet verdi. 

İstanbul Modern’in bulunduğu alandaki inşaat faaliyeti, müzeye ait mekânların altında yer alan ve Galataport’a bağlı olan iki otopark katıyla, Temmuz 2019 yılında başladı. Temmuz 2020’de zemin kata ulaşan yapının ana betonarme strüktürü Kasım 2020’de tamamlandı. Cepheye ilişkin çalışmalar Ocak 2021’de başladı ve 2022’nin başına kadar sürdü. Nisan 2022’de müze çalışanları yapıyı kullanmaya başladıktan sonra müzenin kapılarını açtığı Mart 2023’e kadar geçen süreçte çalışmalar devam etti.