Mimarlık Eğitimi ve Kariyer Olanakları

20 Temmuz 2023 tarihi itibariyle YKS (Yükseköğretim Kurumları Sınavı) sonuçları açıklandı. Yaklaşık üç milyon aday, uzun çalışma sürecinin ardından tercih yapma aşamasına geldi. Mimarlık bölümüne tercihleri arasında yer vermek isteyen fakat kafasında soru işaretleri olan adaylar için fikir vermesi amacıyla ülkemizdeki üniversitelerin mimarlık bölümleriyle ilgili bazı istatistikleri derledik.

İlk sırada, verilerini URAP’ın (University Ranking by Academic Performance) sitesinden aldığımız dünya üniversiteler sıralaması bulunuyor. Bu listede ilk sıraları ABD, Kanada, İngiltere, Fransa ve Çin’deki üniversiteler paylaşırken, ilk 1000’de Türkiye’den 9 adet üniversite bulunuyor.

Mimarlık bölümleri sıralamasında ise 181. sırada İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi yer alıyor.

2022 YÖK verilerine göre Türkiye’de taban puanı en yüksek olan 15 üniversitenin mimarlık bölümleri:

Bu 15 üniversitenin genel kontenjan bilgileri ve YKS başarı sıralaması:

Mimarlık bölümlerinin üniversitelere göre tercih edilme istatistikleri:

Bu üniversitelerin devlet ve vakıf ayrımı, bir dizi ücret - burs faktörünü ele almayı gerektiriyor. Vakıf üniversiteleri aynı program altında hem burslu hem de ücretli kontenjanlar sunabiliyor. Son beş yıla göre bu sene ücretlerde ciddi bir artış gözlemleniyor. Ülkemizde dört yıllık bir program olarak sunulan mimarlık bölümü için güncel fiyatlar 80.000 - 450.000 TL arasında değişiyor.

Vakıf üniversitelerinde burslar, üniversiteye devam eden veya yeni başlayan öğrencilere farklı şartlarda sunuluyor. Bazı üniversitelerde, öğrencinin tercih sıralamasına göre belirlenen çeşitli indirimler olabiliyor. Yerleşmiş öğrenciler için ise süreç içinde akademik başarı, spor yetenekleri, sanatsal yetenekler veya sosyal hizmetler gibi farklı kriterlere dayalı olarak yeni burs imkanları sağlayan üniversiteler de var.

Üniversite eğitimi için farklı bir şehre taşınacak öğrencilerin barınma konusunu da planlaması gerekiyor. Şehirden şehire farklılık göstermekle birlikte, İstanbul, Ankara, Eskişehir gibi büyükşehirlerde yurt ve apart ücretleri talep fazlalığı nedeniyle tercih ve kayıt döneminde genellikle ortalamanın üzerinde seyrediyor. Bu nedenle tercih sürecinde barınma bütçesi de önemli bir kriter haline geliyor.

Bazı üniversitelerin mimarlık bölümlerinde, ilk yıldan sonra yurt dışı ve yurt içi değişim programları bulunuyor. Bu sayede öğrenciler kayıtlı oldukları üniversitenin imkanlarına bağlı olarak yeni ilişkiler kurma, farklı çevreleri fiziksel olarak deneyimleme ve çeşitli kültürleri tanıma fırsatı elde edebiliyorlar.

Mimarlık Eğitim Müfredatı
Üniversitelerin mimarlık bölümlerindeki eğitim programı çoğunlukla benzerlik gösteriyor. Stüdyo dersleri bunlardan ilki. Kolektif ve bireysel çalışmalar arasında mekik dokuyan stüdyo süreci, bölüm hocalarının “parmak uçlarına hafıza, hafızaya parmak uçları kazandırmak” olarak tasvir ettiği, birçok kes-yapıştır, yap-boz, boz ve tekrar yap eylemlerini içeriyor. Mimarlık öğrencilerinin yapı tasarlama ve uygulama aşamalarına hakim olmasını sağlayan stüdyo çalışmaları, ders saatlerinin dışında da öğrencilerin zamanının çoğunu bu sürece ayırmasını gerektiriyor.

Mimarlık bölümü kapsamında, teknik çizim gibi ifade dillerine dayalı derslerle öğrencinin anlatı yeteneğini güçlendirmesi amaçlanıyor. Sanat tarihi ve mimarlık tarihi derslerinde ise öğrenciler mimarlığın kümülatif bilgi birikimini, meydana geliş süreçleriyle öğrenme imkanı buluyorlar. Ayrıca üç boyutlu düşünmeyi pekiştirmek için farklı teknik ve uygulamalı dersler de sürece destek oluyor. Dolayısıyla mimarlık öğrencileri, her aşamada birbirini destekleyen farklı ders içerikleriyle, çok yönlü ve kapsamlı bir eğitim programına dahil oluyorlar.

Derslerde fiziksel kullanımlar için kırtasiyelerden temin edilebilecek temel araç-gereçlerle birlikte, dijital çalışmalarda kullanılmak üzere bilgisayar sahibi olmak gerekiyor.

Eğitim sürecinde mesleki pratikleri daha iyi anlamak için ofis ve şantiye olmak üzere iki adet zorunlu staj mevcut. Bazı üniversitelerde araştırma stajı da zorunlu stajlar arasında yer alıyor. Ofis stajı, tasarım-uygulama evrelerini gözlemlemek, eğitimi alınan bilgileri pratiğe dökme üzerine kurgulanırken, şantiye stajı, tasarlanmış tüm elemanların ve birimlerin inşa sürecini, teknikleriyle birlikte gözlemleme fırsatı sağlıyor.

Mimarların Çalışma Alanları
Mimarlık bölümünden mezun olduktan sonra çok yüksek kazançlar elde etmek günümüz şartlarında oldukça zor. İstihdam oranlarının gitgide düşmesi tercih edilme eğilimine de yansıyor. Ancak mimarlığın mühendislik, sanat, felsefe gibi olguları içeren çok yönlü yapısı mezun olduktan sonra alternatif alanlara yönelme imkanı sunuyor.

Mimarların mezun olduktan sonra çalışabileceği alanlar Mimarlar Odası tarafından “Mimarlık Hizmetlerinin Alanları” başlığıyla sıralanıyor:

Standart Mimarlık Hizmetleri

• Hazırlık ve ön etüt çalışmaları (bilgilenme, belgelenme, araştırma, yorumlama)
• Tasarlama, tasarım koordinasyonu (yapı ve çevresi)
• İhale ve/veya yüklenici ve imalatçılarla anlaşma yapılmasında işverene danışmanlık
• Uygulama denetimi ve/veya inşaat yönetimi
• Tamamlama ile teslim alma, kesin hesapların çıkarılmasında işverene yardımcılık

aşamalarını kapsayan bir bütündür. Bu bütünlük içinde standart mimarlık hizmetleri iş aşamalarına göre tanımlanmıştır. İş aşamaları birbirini takip eden, birbirini bütünleyen mimarlık hizmetleridir.

Diğer Mimarlık Hizmetleri
Bir yapının gerçekleştirilmesinde mimarın asli görevi olmayan, ancak işveren tarafından istenildiğinde, eğitimi ve mesleki bilgisi ile mimarın en iyi şekilde verebileceği bir dizi hizmeti tanımlamaktadır. Bunlar:

• Program hazırlığına katılmak
• Özel araştırma ve çalışmalar, dosya hazırlanması, iş ve işlem takibi gerektiren işlerin yapılması. Takdim, tanıtımı ve pazarlama ile ilgili plan ve diğer çizimlerin hazırlanması özel perspektifler hazırlanması tanıtım çalışmalarına (toplantı, konferans, panel vb.) katılmak özel açıklama raporları hazırlanması, başvuru dosyaları hazırlanması, yapı bakım şartnameleri ve anlaşmalarının hazırlanması, kat mülkiyeti kanununa göre çok kullanıcılı yapı ya da sitelere ait “yönetim planı” hazırlanması, yer seçimi çalışmaları imar uygulama çalışmaları, geliştirme etütleri ve programları;
• Yapılabilirlik (fizibilite) çalışmaları
• Şantiye koordinasyonu ve planlaması
• İnşaat yönetimi
• Karşılaştırmalı keşif hazırlanması
• Rölöve, restitüsyon ve restorasyon çalışmaları
• Çevre düzenleme çalışmaları
• İç mekan düzenlemesi ve mobilya tasarımı
• Kentsel tasarım
• Sanat eseri seçimi

Türkiye'deki Mimarlık Bölümlerinden Alınan Diplomanın Yurt Dışında Geçerliliği Var mı?
Mimarlık bölümünden mezun olduktan sonra yurt içi kadar yurt dışında da farklı fırsatlar mevcut. Ülkemizdeki üniversitelerde de uluslararası düzeyde diploma denkliği sağlamak adına birçok çalışma yürütülüyor.

Örneğin İTÜ Mimarlık Bölümü ve YTÜ Mimarlık Bölümü, NAAB (National Architectural Accrediting Board) tarafından verilen akreditasyona sahip. NAAB “substantial equivalency” belgesi, ABD mimarlık lisans ve mimarlık yüksek lisans programlarına eşdeğer nitelikte.

Bazı okullarda ise "Mavi Diploma" adıyla İngilizce dilinde verilen bir belge ile AB üyesi ülkelerde yüksek lisans eğitimine başvurma hakkı elde edilebiliyor.

Bu anlamda kariyerini yurt dışında sürdürmek isteyen adayların tercih edecekleri üniversitenin denklik koşulları ile ilgili üniversitelerin web sitelerinden araştırma yapmaları ya da üniversiteleri ziyaret ederek bilgi almaları gerekiyor.

Ülkemizdeki mimarlık bölümlerinin Mimarlar Odası himayesinde kurulan MiAK (Mimarlık Akreditasyon Kurulu) tarafından verilen akreditasyona sahip olması da bölümlerin standart eğitim koşullarını sağlamaları anlamında önem taşıyan bir kriter. MiAK akreditasyonuna sahip olan üniversiteler MiAK’ın web sitesinden incelenebilir.

Mimarlık bölümünü seçecek tüm adaylara şimdiden eğitim hayatlarında başarılar diliyoruz.