Sürdürülebilir Bir Kent Mümkün! Ancak Birlikte Çalışırsak… Solar Dekatlon Avrupa 21/22

Bugün nasıl yaşadığımız, yakın gelecekte nasıl yaşayacağımızı belirleyecek. İklim değişikliğiyle mücadele yolunda 2015 yılında Paris Anlaşması’nda karar verildiği gibi sera gazı emisyonlarını azaltarak sıcaklık artışını bu yüzyılda sanayi öncesi seviyelerin gerçekten 1,5°C üzerinde sınırlandırmak istiyorsak; çevresel ve sosyal sürdürülebilirliği gözeterek enerji verimliliğinin sağlanması ve yenilenebilir enerjilerin kullanılması her zamankinden daha acil.

Enerji konusunda; verimlilik ve yenilenebilir enerjinin benimsenmesi, bu mücadele için, ve dahası bugün yoğun olarak yaşadığımız jeopolitik gerilimlerle, doğal afetlerle, özellikle kentsel alanlarda aşırı büyümeyle, salgın hastalıklarla, göçlerle, sosyal ve ekonomik eşitsizliklerle mücadele için en umut verici yollar arasında.

Bu noktada yapı sektörü, başrol oyuncularından biri olarak sahnede görünür. Uluslararası Enerji Ajansı'nın (IEA) bu sektörü “kullanılmayan muazzam bir verimlilik potansiyeli” olarak tanımlayıp, toplam küresel nihai enerji tüketiminin yaklaşık üçte birinden ve doğrudan CO₂ emisyonlarının yaklaşık %15'inden yapı ve inşaat sektörlerinin sorumlu olduğunu bildirken¹, Birleşmiş Milletler (BM) de, 2050 yılında dünya nüfusunun yaklaşık %70'inin kentsel alanlarda yaşayacağını tahmin ediyorken, bu sektörün konuyla ilgili odak noktalarından biri olması sizce bir rastlantı mı?

Bu potansiyelin yaşanabilir bir gelecek için gücüne inanan, bugün 20 yılı aşkın süre içinde, 40’tan fazla ülkeden, sayıları 25 bini aşan birçok insan bu soruya “elbette hayır!” yanıtını verdi, ve gelecek nesil mimarlık, mühendislik ve inşaat (Architecture, Engineering and Construction - AEC) profesyonellerini doğal, yapılı ve sosyal çevreler için farkındalık ve sorumlulukla tasarlamaya ve inşa etmeye hazırlayan, üniversite düzeyinde bir öğrenci yarışması olan Solar Dekatlon'un² bir parçası oldular.

Solar Dekatlon, ilk kez 2002 yılında ABD'de, onu ilk tasarlayan ve uygulayan, 2015 yılına kadar da yöneten Richard King'in girişimiyle düzenlendi. İlk fikir, Solar Dekatlon Yarışması'nın sadece bir "tasarım meydan okuması" olmasıydı. Bu ilk fikre göre, katılımcılar yenilenebilir enerji kaynaklarıyla çalışan yüksek performanslı, düşük karbonlu binaların sadece planlanması ve tasarımından sorumlu olacaktı. Ancak Solar Dekatlon'un ilk versiyonu, katılımcıların genel tasarımlarını temsil eden bir birim inşa etmesini gerektiren “inşa meydan okuması” ile birlikte geldi. Geleceğin inşasında rolü aşikar olan bu gençler, kariyerlerinin henüz başında olmalarına rağmen, bir adım öne çıkarak, yüksek bir kararlılık, sorumluluk ve motivasyonla sürdürülebilir bir geleceğin hiç de hayal olmadığını kanıtladılar. İnşa etme mücadelesinin başarılması, olayı toplumun ilgi odağına taşıdı. Bugün Solar Dekatlon, Amerika Birleşik Devletleri, Orta Doğu, Latin Amerika, Avrupa, Çin ve Afrika'daki versiyonlarıyla tüm dünyaya yayıldı.

Solar Dekatlon Avrupa21/22 Kente Geliyor!
Son Avrupa versiyonu olan Solar Dekatlon Avrupa (Solar Decathlon Europe 21/22 - SDE21/22) ³ , geçtimiz Haziran ayında Almanya'nın Wuppertal kentinde gerçekleşti. Bu, kentsel alandaki mevcut konut stoğuna odaklanan ilk dekatlondu. İklim değişikliğine yanıt olarak, SDE21/22'nin amacı, kentsel alanlarda enerji dönüşümünü teşvik etmekti. Bunun için, yenilenebilir kaynaklardan özellikle güneş enerjisine odaklanmak, enerji verimliliğini artırmak ve özellikle fosil yakıtlara dayalı enerji talebini azaltmak gibi adımlarla mevcut kentsel yapı stoğunun iklim açısından nötrleştirilmesi hedeflendi.

İşte bu yüzden, tüm yarışmacı takımlar “Solar Dekatlon Avrupa 21/22 kente geliyor!” sloganıyla çağrılıp; kentte sürdürülebilir tasarım, yapım, iletişim ve yaşam için, mevcut bir konut dokusunda çözümler bulmaya davet edildi.

Seçenek olarak takımlara üç farklı kentsel durum verildi, ve bu durumlardan birini seçmeleri istendi⁴ : Yenileme ve Yatay Genişleme (1), Boşlukları Doldurma (2), ve Yenileme ve Dikey Ekleme (3). Takımlara, Wuppertal'ın bir ilçesi olan Mirke'deki bir mahalleden bu tipolojilere örnek olarak gerçek dokular çalışma alanı olarak sunuldu, ancak takımlar kendi ülkelerinden benzer bir durum bulup çalışmakta da serbestti.

SDE21/22 - Üç Kentsel Durum, (1) Yenileme ve Yatay Genişleme © SDE21/22

SDE21/22 - Üç Kentsel Durum, (2) Boşlukları Doldurma © SDE21/22

SDE21/22 - Üç Kentsel Durum, (3) Yenileme ve Dikey Ekleme © SDE21/22

Enerji Girişimi Vakfı (Energy Endeavor Foundation - EEF)⁵ , çerçeve, kalite ve sürekliliği sağlamak için Avrupa ayagının yönetim organı iken, Wuppertal Üniversitesi, SDE21/22'nin ana ev sahibi ve düzenleyici kurumuydu.Proje Alman Federal Ekonomi ve İklim Koruma Bakanlığı tarafından finanse edildi.

On sekiz uluslararası takım, kendi güneş enerjili konutlarının planlanması, tasarımı, işletilmesi ve yönetimi konusunda yarıştı. İnşaat aşamasından önce, projelendirme ve planlama 2 yıl sürdü. Bu süreç, yarışmanın son aşamasının Eylül 2021'den Haziran 2022'ye ertelenmesi nedeniyle normalden biraz daha uzundu. Mayıs 2022'nin sonunda Lübeck Uygulamalı Bilimler Üniversitesi ve İstanbul Teknik Üniversitesi'nden öğrenci ve öğretmenlerden oluşan ortak bir Türk-Alman takimi olan Team Deeply High ve 6 Alman takımının da aralarında bulunduğu 18 uluslararası takımın 16'sı, genel tasarımlarının bir temsili olan “Ev Tatbikat Birimlerini (House Demonstration Units -HDUs)” inşa etmek için, Wuppertal şehir merkezine yakın 40.000 m²'lik bir alan olan Güneş Kampüsü’ne ayak bastı. Burası, jüriler tarafından değerlendirmelerin, HDU'ların performansının ölçümlerinin ve “On Yarışma”da karşılaştırmaların yanı sıra halk ziyaretlerinin de gerçekleştiği, SDE21/22’nin son aşaması için ana etkinlik alanıydı.

SDE21/22- Güneş Kampüsü, Haziran 2022, © SDE21/22

SDE21/22’nin etrafında şekillendiği on yarışma konusu, Mimarlık (1); Mühendislik ve Yapım (2); Enerji Performansı (3); Karşılayabilirlik & Uygulanabilirlik (4); İletişim, Eğitim ve Sosyal Farkındalık (5); Sürdürülebilirlik (6); Konfor (7); Ev İşleyişi (8); Kentsel Mobilite(9); ve Yenilik (10)’ti. Takımlar, jüri değerlendirmeleri, görev tamamlama, testler ve performans ölçümleri gibi farklı değerlendirme yöntemlerini geçerek en yüksek puana ulaşmak için yarıştılar⁶. Bunun yanısıra, 10 ana yarışma konusu dışında kalan sürdürülebilir bina ve yaşam temalı farklı konularda özel çözümler için “Yarışma Dışı Ödülleri” dağıtıldı⁷.

SDE 21/22 – Kurulum aşaması, © SDE21/22

Güneş Kampüsün'de 36 gün süren etkinlik sırasında, takımlar, ünitelerini inşa ettiler, işlettiler, test ettiler, ölçtüler, ve projelerini⁸ jüriye ve yalnızca 12 gün halka açık ziyaretler sırasında 115 bin'in üzerinde ziyaretçiye anlattılar. Sadece 2 hafta süren, olağan üstü yoğun ve yüksek konsantrasyon gerektiren inşa ve montaj sonrasında, takımlar son derece yüksek bir motivasyonla ünitelerinin kapılarını tüm ziyaretçilere açtılar.

SDE 21/22 – Ziyaretçiler Güneş Kampüsü’nde, © SDE21/22

Kazananlar
Etkinliğin sonunda, en yüksek puanı alarak birinciliği kazanan takım Almanya Karlsruhe Teknoloji Enstitüsü'den RoofKIT oldu. İkinciliği Hollanda Eindhoven Teknoloji Üniversitesi'nden VIRTUe Takımı aldı; üçüncülük ise Hollanda Delft Teknoloji Üniversitesi’nden Takım SUM ve Fransa Grenoble Ulusal Mimarlık Okulu’ndan Takım AuRA tarafından paylaşıldı ⁹ .

Dereceye Girenler, 1. RoofKIT, © SDE21/22

Dereceye Girenler, 2. VIRTUe, © SDE21/22

Dereceye Girenler, 3. SUM, © SDE21/22

Dereceye Girenler, 3. AuRA, © SDE21/22

Yarışmanın doğası gereği bir sıralama yapmak gerekiyordu. Ancak şunu söylemek gerekir ki, birbirine çok yakın puanlarla sonuçlanan, rekabetin oldukça yüksek olduğu bu yarışmada jüri üyeleri de takımlar kadar zorlandı. Öyle anlar oldu ki, takımların birbirine çok yakın olan yüksek performanları karşısında, jüri bazen tekrar tekrar toplanıp, ondalık puanları tartışmak zorunda kaldı. Bu durum aslında tüm takımların başka platformlarda birçok birincilik kazanabileceğinin bir göstergesiydi. Dolayısyla, bu yarışmanın kazananı kağıt üzerinde birkaç takım olsa da, tüm katılımcılar kendi kulvarlarında birinciliklerini ilan ettiler. SDE21/22 ana direktörlerinden Prof.Dr. Karsten Voss'un şu yorumu takımların performansını çok güzel açıklıyor: “Yarışma döneminde hemen hemen tüm yapılar pozitif enerji dengesi sağladı, yani genellikle ihtiyaç duyduklarından çok daha fazla elektrik ürettiler. Batarya depolama ve otomasyon teknolojisiyle bağlantılı olarak takımlar, evin kendisinde üretilen güneş enerjisinin ortalama yarısını kullandı. Bu, bugünün çok ötesinde!”

Takım RoofKIT – Kurulum aşaması, © SDE21/22

Takım RoofKIT – Kurulum aşaması, © SDE21/22

Takım RoofKIT – Kurulum aşaması, © SDE21/22

Eğer Güneş Kampüsü’nü ziyaret etme fırsatınız olmadıysa, üzülmeyin! Yarışma web sitesinde 3D sanal bina turları yapmak hala mümkün¹⁰. Dahası, Solar Dekatlon’un önceki sürümleri de dahil olmak üzere tüm veri ve belgelere bilgi platformundan ulaşabilirsiniz¹¹. Bu çevrimiçi veritabanı bilim insanları, organizatörler, takımlar ve meraklılar için ücretsiz olarak erişilebilir.

SDE21/22 – Takımlar Final Ödül Töreni'nde, Haziran 2022, © SDE 21-22

Sırada ne var?
SDE21/22'deki birimlerin sekizi, sürdürülebilir ve iklim açısından nötr bina alanında araştırma ve eğitime devam emek icin, Dr-Ing Katharina Simon tarafından yönetilen merkezi araştırma ve eğitim kurumu “Living Lab North Rhine-Westphalia”da kalacak¹². İklim dostu kentsel yaşam hakkında daha fazla şey keşfetmek için ileriye dönük heyecan verici bir adım.Avrupa’da düzenlenecek olan bir sonraki etkinlik için, yaklaşan uluslararası Solar Dekatlon Avrupa 2025 (SDE25) şehir çağrısını mutlaka kontrol edin! ¹³. Ve tabiki, takimlarin geleçekte çok muhtemel başarılarını takip etmek için, takımların web sitelerini takip edebilirsiniz⁸ .

İzlenimler
Yarışma sırasında en etkileyici şeylerden biri, yüksek rekabete karşın takımların centilmenliklerinden ödün vermeden oldukça bütünleşik bir takım ruhuyla daima birbirlerine destek olmasıydı. Takımlar hem iş gücü hem malzeme hem bilgi konularında tüm kaynaklarını büyük bir cömertlikle paylaşarak yüksek bir dayanışma örneği sergilediler. Örneğin görevlerini erken tamalayan takımlar, hala çalışmakta olan diğer takımlara, işi süresinde tamamlayabilmeleri için yardım etti.

Tüm takımlar, özellikle Güneş Kampüsü'nde geçirdikleri süre ile ilgili olarak, SDE21/22'nin bir parçası olmaktan duydukları memnuniyeti her fırsatta dile getirdiler. Hemen hemen her ekip üyesi bunun, uygulamalı deneyimler, ekip çalışması, çatışma yönetimi ve problem çözme açısından hayatta bir kez yaşanabilecek bir deneyim olduğunu belirtti. En önemlisi, farklı altyapılarına ve çözümlerine rağmen, sürdürülebilir yaşam nihai hedefine ulaşabilmek için paylaşmanın ve birbirlerine destek olmanın ne kadar önemli olduğunu anladıkları için minnettardılar.

SDE21/22, sürdürülebilir ve iklim dostu bir şehrin ancak birlikte hayal edip birlikte çalışırsak mümkün olduğunu göstermesi bakımından benzersizdi. Ekipler tasarım, mühendislik, teknoloji ve inşaat alanlarında geniş bir yelpazeyi temsil etseler de, büyük enerji tasarruflarıyla ve güneş enerjisi kullanımıyla gaz ve petrol bazlı tüketimi en aza indirerek sürdürülebilir kentsel yaşam ortak paydasında buluştular.

Kent yaşamı, konut kullanım ve elbette sosyo-ekonomik entegrasyon açısından, tüm birimler, yaratıcı mekan çözümleri ve planları ile yeni ortak alan biçimlerinin hayata geçirilmesiyle daha çekici ve ekonomik kentsel yaşam biçimlerinin mümkün olduğunu kanıtladı.

Genel olarak, bu deneyim bize kültürlerimizin ve yerel kaynaklarımızın ortak geleceğimiz için ne kadar önemli olduğunu; ama aynı zamanda küresel ölçekte sürdürülebilirliği sağlamak için sınırlarımızın ötesinde iletişim kurmanın, paylaşmanın, birbirimizi desteklemenin ve birlikte çalışmanın ne kadar gerekli olduğunu hatırlatması açısından çok değerliydi.

Referanslar
¹ IEA (2021), Tracking Buildings 2021, IEA, Paris https://www.iea.org/reports/tracking-buildings-2021 [accessed on: 29.8. 2022]
² U.S. Department of Energy Solar Decathlon About Solar Decathlon, https://www.solardecathlon.gov/about.html [accessed on: 29.8. 2022]
³ Solar Decathlon Europe 21/22, https://sde21.eu/ [accessed on: 29.8. 2022]
⁴ SDE21/22 Urban Situations, https://sde21.eu/competition [accessed on: 29.8. 2022]
⁵ SDE Energy Endeavour Foundation, https://solardecathlon.eu/category/eef/ [accessed on: 29.8. 2022]
⁶SDE21/22 10 Contest of https://sde21.eu/competition/10-contests [accessed on: 29.8. 2022]
⁷ SDE21/22 Out of Competition Awards, https://sde21.eu/event/ooc-awards [accessed on: 29.8. 2022]
⁸ SDE21/22 Teams and Projects, https://sde21.eu/competition/teams-projects [accessed on: 29.8. 2022]
⁹ SDE21/22 Final Results, https://sde21.eu/results [accessed on: 29.8. 2022]
¹⁰ SDE21/22 Virtual Tour, https://sde21.eu/de/digital-campus [accessed on: 29.8. 2022]
¹¹ Building Energy Competition & Living Lab Knowledge Platform, https://building-competition.org/ [accessed on: 23.8. 2022]
¹² Living Lab North Rhine-Westphalia, https://sde21.eu/living-lab-nrw [accessed on: 29.8. 2022]
¹³ Solar Decathlon Europe 2025 – Call for Cities, https://solardecathlon.eu/sde25-call-for-cities/ [accessed on: 26.8. 2022]