319 Atölye'ye Priştine'den Ödül

319 Atölye’den Alican Tüfenkoğlu, Kemal Taş, Serhat Şen, Dilara Akdemir ve Ramiz Laçi tarafından Priştine kent merkezinin çeperinde henüz tam olarak kentleşmemiş/yapılaşmamış olan Kolovice Bölgesi için hazırlanan projenin ana teması ise Köprü (Bridge).

Köprü (Bridge) / Proje Raporu
"Çocuk, insanlığın mimarıdır. Bu mimarlar farkında olmadan içlerindeki inşa planına uyarak kendi ritimleri doğrultusunda kendilerini geliştirmeye çalışırlar..."

Okul öncesi eğitimin amacı bir yandan çocuğun fiziksel, zihinsel, duygusal ve sosyal gelişimini ve temel alışkanlıklarını kazanmasını, var olan yeteneklerini ve özelliklerini geliştirerek kendini gerçekleştirmesini sağlamak, bir yandan da topluma verimli ve üretken bir şekilde katılımını desteklemektir. Toplumsal değişimlerle birlikte ortaya çıkan okul öncesi eğitim kurumları, çocuk gelişimi/eğitimine dair çeşitli yaklaşım, deneme ve sistemlerin de ortaya çıkmasına neden olmuştur. Okul öncesi eğitime dair Montessori, Waldorf, Reggio Emilia, High Scope gibi modern dönem eğitim modellerinin ortak özellikleri; çocukların, etkileşim, oyun, duyu, deneyim gibi yollarla kendilerini keşfetmelerini ve geliştirmelerini sağlamaktır. Kolovice’de inşa edilecek kreş ve anaokulu yapısı için bu eğitim modelleri referans olarak alınmıştır. Çocukların çevre ile olan etkileşiminin başladığı ve kişisel özelliklerinin ortaya çıktığı bu süreçte uygulanan eğitim modeli kadar fiziksel çevre ve koşullar da büyük önem taşımaktadır. Yapı, çocukların kendilerini keşfetmelerini ve geliştirmelerini sağlayacak bu süreçte, yeni etkileşim, oyun, duyu, deneyim ve keşiflere olanak sağlayacak bir altlık/arayüz olarak tasarlanmaya çalışılmıştır. Çocukların hayal gücü, sosyalleşme becerileri ve oyun kurma kabiliyetlerine güvenilerek tasarlanan yapı, doğayla, oyunla ve birbirleriyle kuracakları ilişkiler için yeni/farklı olasılıklar sunmaya çalışmaktadır. Bu süreçte her gün gelişecek/değişecek çocuklar için yeni olasılık, deneyim ve keşiflere imkân sağlayacak şekilde tasarlanan proje için en önemli tasarım kararı çocuklara ayak uydurmak olmuştur.

Proje Alanı
Proje alanı Priştine kent merkezinin çeperinde henüz tam olarak kentleşmemiş/yapılaşmamış Kolovice Bölgesi’nde bulunmaktadır. Bölge tekil konutlar ve kentsel boşluklardan oluşmaktadır. Erişimin kısıtlı olduğu ve genellikle tali yollar ile sağlandığı bölgede proje alanına erişim güney ve batı yönünden, iyileştirilmesi gereken iki sokak üzerinden sağlanmaktadır. Eğimli bir topoğrafyaya sahip olan bir bölgede yer alan proje alanında yaklaşık on metrelik kot farkı bulunmaktadır. Kuzey - güney ve doğu - batı yönünde artan eğime sahip alanın güneybatı köşesi bir tepe ile sınırlanmaktadır. Kent çeperinde tekil konutlardan oluşan bölgenin kentsel boşluklar, doğal çevre, düşük yapı yoğunluğu ve nüfus gibi mevcut durumdaki avantajları kadar gelecekte bölgedeki yapı yoğunluğunun artması sonucunda doğacak ihtiyaçlar da göz önünde bulundurulmalıdır. Önerilen projede; bölgenin mevcut durum ve ihtiyaçlarının yanı sıra ileride ortaya çıkabilecek durum ve ihtiyaçlar da değerlendirilmiş, yapının hem mevcut durumda hem de ileride ortaya çıkabilecek durumlarda çevresiyle ilişki kurabilmesi ve çevresine katkı sağlayabilmesi hedeflenmiştir. Bunun yanı sıra proje alanının mevcut topoğrafyası baskın bir karakter olarak göz önünde bulundurulmuş ve tasarımı belirleyen önemli faktörlerden birisi olmuştur.

Bağlam
Öneri proje, alanın güneybatısında iki sokağın kesişiminde bulunan tepeye iki yandan yaslanan tek katlı avlulu bir yapı olarak tasarlanmıştır. Yapı, alanda bulunan kot farkından yararlanılarak, topoğrafyaya minimum müdahale ile konumlandırılmaya çalışılmıştır. Yapının zemin kotunda avlu ve çeperindeki bahçelere doğrudan erişim sağlanırken çatı kotu alandaki mevcut tepe ile birleştirilerek bir yeşil çatı/oyun parkı olarak tasarlanmıştır. Alana erişimin sağlandığı iki sokağın kesişiminde bulunan tepeden erişilebilen bu oyun alanının basit yönlendirmeler ile yapının kullanım süreleri dışında bir mahalle parkı olarak kullanılması öngörülmüştür. Bu sayede alandaki yeşil dokunun sürekliliğinin sağlanması, inşaat izinin azaltılması, yapının sürdürülebilirliğine katkı sağlanması, mevcut eğimin sınırladığı dış mekân kullanımına alternatif yaratılması, çevre ile ilişkinin güçlendirilmesi ve çevrenin gelecekte ortaya çıkabilecek kamusal alan/sosyal donatı ihtiyaçlarının karşılanması hedeflenmiştir. Yapı, avlular, bahçe, iç bahçeler ve çatı bahçesi ile desteklenerek açık - kapalı mekan kurgusu zenginleştirilmeye çalışılmıştır. Grup odalarından ortak alanlara, sirkülasyon ve servis alanlarından açık alan kurgusuna kadar yapı bir bütün olarak farklı kullanım senaryolarına uyum sağlayacak şekilde tasarlanmıştır. Açık ve kapalı mekân kurgusu alternatif kullanım senaryoları ile çocukların farklı deneyim, duyum, etkileşim ve keşiflerine olanak sağlayacak şekilde tasarlanmıştır. Çocukların hayal güçleri ve oyun kurma becerileri ile değiştireceği, dönüştüreceği ve yeniden keşfedebileceği bir mekân yaratılmaya çalışılarak çocuklara ve gelişimlerine ayak uydurulmaya çalışılmıştır. Yapının, bir yandan topoğrafyanın yapı ile bir yandan da çocukların kendileriyle, birbirleriyle, oyunla, doğayla ve yeni deneyimlerle bağ kurabileceği bir “köprü” olarak tasarlanması projenin ana hedefi olmuştur.

Yapı Kurgusu
Erişimin batı yönündeki yoğunluğun az olduğu sokaktan sağlandığı yapıda ofisler ve personel servis alanları girişin her iki yanında konumlandırılmıştır. 2 adet 0 - 2 yaş (12 kişilik), 2 adet 2 - 3 yaş (15 kişilik), 1 adet 3 - 4 yaş (22 kişilik) ve 1 adet 4 - 5 yaş (24 kişilik) grup odası avlu ve bahçelerle bağlantılı olarak konumlandırılarak servis birimleri ile desteklenmiştir. Anaokulu ve kreş olarak farklı yaş gruplarının bulunacağı yapıda grup odaları birbiriyle ilişkili fakat işleyiş olarak birbirinden ayrılabilecek şekilde konumlandırılmıştır. Kindergarten grup odalarına yakın bir şekilde konumlandırılan ortak alan, yemek alanı, müzik/drama odası, avlu ve açık sahne ile birlikte çalışabilecek esneklikle tasarlanmıştır. Yapıda grup odalarına erişimin sağlandığı, zemin ve duvarlara yapılan müdahaleler ile bir oyun alanlarına dönüşmesi amaçlanan sirkülasyon alanlarının açıldığı iki avlu bulunmaktadır. Açık ders avlusu olarak çevresi kapalı bir şekilde tasarlanan küçük avlu giriş, grup odaları (0 - 2 ve 2 - 3 yaş) ve oyun koridoru ile çevrelenmiştir. Oyun avlusu olarak grup odaları, ortak alan ve oyun koridoru ile ilişkili bir şekilde konumlandırılan büyük avlu ile alandaki tepeye ve çatıdaki oyun alanına erişim sağlanmaktadır. Yapının çeperinde tasarlanan bahçelerden bir tanesi kreş ile bağlantılı olacak şekilde sessizlik bahçesi, diğeri anaokulu ile bağlantılı olacak şekilde ekme - biçme alanlarının yer aldığı doğa bahçesi olarak tasarlanmıştır.

Esneklik ve Sürdürülebilirlik
Tasarlanan yapı hem anaokulu kullanımı hem de kamusal kullanım için farklı senaryolara izin verecek şekilde planlanmıştır. Anaokulu kullanımında gruplara ayrılan alanların gerekmesi halinde birleştirilerek farklı şekillerde kullanıma izin verebilmesi sağlanmıştır. Eğitim süreci devam etmediği durumda ise yapı kamusal hayatı destekleyecek bir birim haline dönüştürülebilir. Sürdürülebilirlik açısından bakıldığında ise yapının çatısı yeşil çatı olarak düşünülüp yağmur suyu toplanması ile enerji verimliliği açısından olumlu özellikler barındırmaktadır. Ayrıca toprak, ahşap gibi yapı malzemeleri kullanılarak sürdürülebilir bir yapı tasarlanmaya çalışılmıştır.