Kamusal Koza

Lizbon’da araç park yeri olarak kullanılan bir bölgeyi meydana çeviren proje kamusal alanı, aktif ya da düşünsel, farklı kullanıcılar tarafından benimsenen anlamlı bir mekan olarak yorumluyor.

Lizbon'un kuzeybatısındaki Benfica’da bulunan projenin gerçekleştirildiği alan, 20. yüzyılın ortalarına kadar bir tarım arazisiydi. Ribeira de Alcântara deresinin bol miktarda su sağlayarak beslediği verimli topraklarda, su yolları ve çeşmeler bölgenin simgesiydi, burada bulunan Fonte Nova (Yeni Çeşme) gibi. 1960’larda inşa edilen dairesel kent karayolu 2a Circular ve bu yola bağlı üstgeçit alanı iki parçaya böldü. Bu durumun büyük etkileri oldu: Tarım alanı zarar gördü, mevcut yerel yolların ve patikaların sürekliliği bozuldu. Yıllar içince otoparka dönüştü; elli yıl boyunca park etmiş araçların kitlesel varlığı alanın ana çehresini oluşturdu.

2015 yılında Lizbon Belediyesi, Her Mahallede Bir Şehir (Uma Cidade em cada Bairro) adını taşıyan, kentin çeper ilçelerini kapsayacak bir kentsel gelişim master planı ortaya koydu. Proje alanı 3,5 hektardı ve tasarım stratejisi, park alanı ve üst geçit inşa edildiğinde kaybolan bağlantıyı, uzatılmış bir döşeme kurarak yeniden sağlamayı amaçlıyordu. Bu hamle park alanlarının, motorsuz ulaşım ve eğlence alanları yaratılması lehine, yarı yarıya azaltılması için bir fırsat sunuyordu. Bu bağlamda gerçekleştirilen proje her yaştan insanı çekebilmeyi, kapsayıcı, dost canlısı ve rastlantısal olmayı hedefliyor; “Mekanın kullanımı aktif ya da düşünsel olabilir ve kamusal alanın herkes için bir anlam taşıması gerekir” kabulüyle.

Fonte Nova Meydanı, José Adrião Arquitetos
Farklı olasılıklar sunan çevreleyen oturma birimleri
Düz, kıvrımlı ve arkalıklı olarak çeşitlenen beton oturma birimleri
Mahallenin kamusal alanı olarak farklı kullanımlar
Karayolunun ikiye böldüğü proje alanının kuşbakışı görünüşü
Karayolunun ikiye böldüğü proje alanının kuşbakışı görünüşü
Oturma birimleri

Betondan oluşturulan yürüyüş rotaları, yer yer “ada” biçimindeki, her biri farklı bir etkinliğe ayrılmış alanlarla noktalanıyor. Adalarda kiosk ve teraslar, çeşme, köpeklere özel bir park, oyun alanları ve iki de bahçe bulunuyor. Adaları yine beton malzeme ve düz, kıvrımlı, iki farklı arkalıklı olmak üzere dört tipi bulunan oturma birimleri sınırlandırıyor.

Proje dayanıklı ve bakımı kolay malzemelerle gerçekleştirildi. Tercih, hem etkinlikler için uygun hem de Lizbon’da kamusal alanlarda yaygın olarak kullanılan taş veya granit malzeme “vidraço”dan yana kullanıldı. Pek çok durumda ise mevcut döşeme malzemeleri temizlenerek yeniden kullanıldı. Özellikle bir adada, 1960’ların tasarım yaklaşımını yansıtan malzemeler tümüyle korundu.

Projenin uzantılarını kapsayan geniş uygulama alanı nedeniyle inşa süreci farklı aşamalarda tamamlandı. Bu sayede çalışmanın gündelik yaşam üzerindeki etkileri azaltılırken bir diğer yandan da kullanıcıların düzenlenen alanla ilgili kademeli olarak bilgilenmesi ve ona alışması amaçlandı. Yaya dolaşımı böylece daha akıcı ve güvenli bir biçimde, araç trafiğinden korunaklı hayata geçirildi. Kaldırım genişlikleri yaya güvenliğini ve konforunu, özel ulaşım ihtiyaçlarını da gözetmek suretiyle artırıldı. Lizbon’un bisiklet yolu ağına eklemlenecek yeni bir hat da meydana getirildi. Aynı zamanda yollarda şerit düzenlemesi de yapılarak araç trafiği hızı düşürüldü; toplu ulaşım da performansı artacak şekilde yeniden planlandı.

Köpek parkı ve oyun alanı
Köpek parkı ve oyun alanı
Proje öncesinde park yeri olan altgeçit alanı
Kiosk Alanı Planı
Çeşme Alanı Planı

Kamusal alanların gece kullanımı için LED sokak aydınlatmaları kullanıldı. Sıcak renk tonları zemini, soğuk tonlar ise ağaçları aydınlatmak üzere düzenlendi. Yeni sokak aydınlatması sistemi, özellikle de üst geçidin bulunduğu bölgede, güvenlik hissini kuvvetlendirerek her gün daha fazla kullanıcının günün farklı saatlerinde mekanı kullanmasını sağlıyor.

Adaları görsel olarak ilgi çekici bulan meydan kullanıcıları çoğunlukla çevreleyen banklarda oturmayı tercih ediyorlar. Yalnız olduklarında okumaya ve ağaçların altında rahatlamaya eğilimliler; grup halinde ise birbirleriyle etkileşim kurabilecekleri rahat bir düzende oturmayı tercih ediyorlar, adaların etrafındaki oturma birimleri, oyun alanları, köpek parkı ve teraslar da onların toplanma noktalarını oluşturuyor. Meydan tasarımı, mevcut tipuana tipu ağaçlarından yararlanıyor ve orman, barındırdığı tüm çeşitliliğe büyüme alanı bırakarak koruma altına alındı. Ağaç gölgeleri ve açıklıkları da proje alanının önemli bir bileşenine dönüştü; hava koşullarına göre projenin her alanı kullanılabiliyor.

Düzenlemeden önce, mahallede sosyal etkileşimi sağlayacak kamusal bir alanın eksikliği hissediliyordu. Fonte Nova Meydanı, giderek bu ihtiyaca cevap veren mekan haline geliyor: Herkese hitap eden, topluluk bilincinin yer bulduğu güvenli bir özgürlük mekanı.

Etiketler: