Bir Oyun Deneyi

Toplumsallığı müşterek alanlarla geliştirme fikriyle üretilmiş bir mahallede bulunan oyun yapısı kuralsızlığıyla yaratıcılığı teşvik ediyor ve alışıldık öğeleri hayal gücüyle yorumluyor.

Tasarımcılarının “Bu oyun yapısının hiçbir amacı yok ve tam olarak da buna niyet etmiştik” sözleriyle anlattığı proje, standartlardan ve işlevsel kaygılardan sakınan, özgürlükten yana, çocuksu keşif peyzajı olarak tanımlanıyor.

Oyun yapısı oldukça zengin geçmişi olan bir alan üzerinde bulunuyor: Yüzyıl ortalarında yapılmış, mahalle çocuklarının müşterek mıntıkası olmuş bir yerde, kamu arazisinin eğimli peyzajında. Arazinin içinde bulunduğu Five Fields Mahallesi, 1950’lerin başında, The Architects Collaborative’in (TAC) toplumu müşterek alanlar yaratarak geliştirmeyi umduğu, bu fikirle tasarladığı ve gerçekleştirdiği bir yerleşim. Bunu takip eden altmış yıl boyunca pek çok ev sahibi gelip gitmiş ama topluluk bilinci ve müşterek alanlara gösterilen önem baki kalmış. Bugünden bakıldığında başarıya ulaşmış bir deney olarak görülen proje, mahallenin ruhunun hiç ölmemesi umuduyla tasarlanmış.

Kendilerinden bu mahallede, çocuklar için hem güvenli hem neşeli bir oyun aleti istenen tasarımcılar da bu ruhu korumak ve kolektif deneyselliğin heykelini yapmak istemişler: Tekil olarak işlevsel olmayan, çocuklara meydan okuyan bir “şey”. Çocuğun kaşif ruhunun, içinde bulunduğu toplum tarafından beslendiğini düşünen tasarımcılara göre bir çocuğu iyi yetiştirmenin toplumsal bir çaba olduğu anlamına gelen, “Bir çocuğu yetiştirmek için bir köy halkı gerekir” atasözündeki gibi, gerçekten hayal edebilmek ve dolayısıyla oynamak için de bu gerekiyor.

“Mimarlığı çocukça ifade etmek istedik” diyen tasarımcıların bu yaklaşımıyla ortaya çıkan oyun yapısı, TAC’nin mahallede bıraktığı mirası sürdürür şekilde salıncak, kum havuzu, kaydırak gibi mevcut oyun aletlerinin deneysel bir uzantısı. Görsel, işitsel ve kinestetik olarak tanımlanan, çocuklara okulda verilen eğitime içkin kavramların kullanıldığı, bu konvansiyonel eğitime denk ancak ondan farklı bir mekan deneyimi öneriyor. Ahşap hacimleri arasında hangi yaştan olursa olsun her bireyin mekan aracılığıyla yaratıcı ifadeler üretebilmesini; duyularla içe içe geçen parçalarıyla ise kullanıcının deneyimini artırmayı amaçlıyor.

Matter Design, FR|SCH Projects, Five Fields Oyun Yapısı, XXI Mimarlık Dergisi
Kamu arazisinin eğimli peyzajına oturan oyun yapısı
Her yön ve parçasından girilebilen oyun yapısı ve araziyle ilişkisi
Bir yere ulaştırmayan merdiven
Ahşap, iç içe geçen yüzeyler
Kendi içinde çeşitlenen mekan ve yüzeyler

Doğası gereği meçhul olan, belirli bir yüklemler kümesiyle tanımlanamayacak olan oyun eylemi, özgürleşme kadar tereddüt de barındırdığı için tasarımın cevap vermeye çalıştığı esas sorular şunlar olmuş: Hem muğlaklık hem de çocuksu deneye hizmet eden tasarım nasıl yapılır? Bir strüktür ne yapabilirden ziyade, yeni olasılıkları nasıl hayal ettirebilir?

Çocuklar için bir oyun yapısı tasarlamak, benzersiz olduğu kadar uğraştırıcı tasarımcılarına göre. Zira yetişkinlerin gündelik hayatlarında kullandığı mekan ve strüktürlerin erişilebilirlik ve işlevsellik bağlamında düşürülemez standartları var ancak oyunun ne standardı var, ne de katı biçimde işlevselliği. Bu zorluk, oyunun hem çocuklar hem de yetişkinlerin yaratıcılıklarını keşfetme aracı olduğu fikrini doğurmuş. Hem özgürleşme hem eğitim amaçlarıyla çocuk kullanıcılarına öncelik verildiği için yetişkinler -reddedilmek yerine- yavaşlatılmış; mekanlar küçülerek çocuk boyutlarına uygun olarak tasarlanmış. Tasarımcılarına göre strüktür, daha yaşlı olanları eski günleri yad etmeye ya da yeniden keşfetmeye çağıyor.

Plan
Kesit
İzometrik perspektif
Oyun yapısı parçalarının eskizleri

Oyun kavramının muğlaklığına ve olasılıklara açık olmasına benzer şekilde proje de değişmez ve tekil okumalara karşı hayal gücünü kullanıyor. Strüktürü peyzajla bütünleştiren de bu kararlar: Oyun manzarayı, hareketi ve mekanı bir arada tutuyor. 610 cm uzunluğundaki düşey elemanlar, strüktürü yere sabitlerken yatay yüzeyler peyzaja doğru açılıyor. Kapı ya da merdiven gibi yerleşik mimari öğeler de yapıda mevcut ancak bir mekana ulaşma işlevlerini yerine getirmiyor; hiçbir yere açılmıyor, varmıyorlar. Eşikler, tek bir duvarla dengelenmiş, havada asılı hacimlerin altında duruyor.

Projenin önemli bir öğesi olan grafik tasarım, mekanları alenen isimlendirmeden, kuralcı olmadan, girişleri ve önemli noktaları sezdirmek amacıyla kullanılmış. Tasarımın bir diğer stratejisi ise herhangi bir yere pek çok şekilde girebilmek. Projenin kurgusu, çocuklar arasında da yaş gruplarına göre kullanım alternatifleri üretiyor; yapıya yaşça büyük olanlar tırmanırken küçük olanlar sürünerek giriyor.

Etiketler: